PRAWO RODZINNE
Prawo rodzinne stanowi jedną z najistotniejszych dziedzin prawa. Spowodowane jest to głównie faktem, iż odnosi się do podstawowej grupy społecznej jaką jest rodzina. Relacje między małżonkami, rodzicami a dziećmi na wielu płaszczyznach potrafią być skomplikowane, a jednocześnie wymagają mechanizmów i regulacji, które zapewnią ochronę prawną tych stosunków. Celem należytego zabezpieczenia relacji wyróżnić możemy przynajmniej kilka zasad prawa rodzinnego, o których mowa poniżej.
ZASADA OCHRONY RODZINY
Zasada ochrony rodziny znajduje swoje podstawy w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 18 Konstytucji RP Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Ogólny charakter tej zasady wskazuje, iż jest to pojęcie bardzo szerokie, zaś ochrona rodziny sama w sobie powinna stanowić cel przy rozpatrywaniu konkretnej sprawy. W innych aktach prawnych również możemy znaleźć regulacje mówiące o ochronie rodziny. Przykład stanowią normy prawne zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym odnoszące się do zachowania małżeństwa zawartego pomimo przeszkody wieku lub możliwości wydania przez sąd zezwolenia na dokonanie czynności, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.
ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA KOBIETY I MĘŻCZYZNY
W stosunkach rodzinnych zastosowanie znajduje idea równości mężczyzny i kobiety, zarówno w zakresie relacji pomiędzy nimi, jak również w relacji z ich wspólnymi dziećmi. W polskim systemie prawnym małżeństwo stanowi związek kobiety i mężczyzny zawarty w sposób określony w przepisach. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wielokrotnie odwołuje się do pojęcia małżonków stanowiąc o zasadach jakie powinny obowiązywać w tych stosunkach. Przepisy mówią wprost, że prawa i obowiązki kobiety i mężczyzny w małżeństwie są równe, a oboje małżonkowie mają obowiązek wzajemnej pomocy, wierności, wspólnego pożycia, a także współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Oboje małżonkowie są też obowiązani przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, przy czym może polegać to na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i zajmowanie się wspólnym gospodarstwem domowym. Ponadto równość kobiety i mężczyzny ma także niezwykle istotne znaczenie w odniesieniu do relacji z ich wspólnym dzieckiem, zasada ta ma na celu zapewnienie kobietom jako matkom i mężczyznom jako ojcom równego prawa w kontaktach z dziećmi i władzy rodzicielskiej, ponieważ w tych stosunkach są oni przede wszystkim rodzicami.
ZASADA DOBRA DZIECKA
Zasada dobra dziecka służy zapewnieniu ochrony najsłabszemu podmiotowi relacji rodzinnych. W orzecznictwie wskazuje się, iż Pojęcie dobra dziecka jest złożone. Z jednej strony obejmuje całą sferę najważniejszych jego spraw osobistych, przykładowo takich jak rozwój fizyczny i duchowy, odpowiednie kształcenie i wychowanie oraz przygotowanie do dorosłego życia. Z drugiej strony ma ono wyraźny wymiar materialny. Polega on na konieczności zapewnienia dziecku środków do życia i realizacji celów o charakterze osobistym, a w wypadku gdy ma ono swój majątek, także na dbałości o jego interes majątkowy. [Postanowienie SN z 11.02.1997 r., II CKN 90/96, LEX nr 1228425]. Dobro dziecka powinno być zatem uwzględniane przy orzekaniu o władzy rodzicielskiej, kontaktach rodziców z dziećmi, rozwodzie rodziców, czy ustanowieniu przysposobienia. Z uwagi na doniosły charakter tej zasady oraz zauważalną w praktyce potrzebę ochrony praw dziecka powołano Rzecznika Praw Dziecka. Do obowiązków Rzecznika Praw Dziecka należy między innymi podejmowanie działań w celu zapewnienia ochrony prawa do życia i zdrowia, wychowania w rodzinie, godziwych warunków socjalnych, ale też zmierzających do ochrony przed wyzyskiem, demoralizacją, okrucieństwem, zaniedbaniem i innym złym traktowaniem.
ZASADA UNIEZALEŻNIENIA STOSUNKÓW RODZINNYCH OD OBCYCH IM STOSUNKÓW MAJĄTKOWYCH
Zasada ta zawiera pewnego rodzaju instrukcję co do sposobu kreowania przepisów prawa, które w pierwszej kolejności powinny służyć ochronie więzów rodzinnych i dobra rodziny.
W stosunkach rodzinnych prymat powinna wieść wzajemna miłość, nie zaś czynniki majątkowe. Na przykład osoby wstępujące w związek małżeński powinny kierować się wzajemnym uczuciem, a nie kwestiami majątkowymi, w tym korzyściami finansowymi, które mogą osiągnąć z tytułu wstąpienia w związek małżeński z daną osobą. Przyjmuje się, iż rodzina stanowi najdoskonalszą komórkę budującą więzi między małżonkami oraz rodzicami i dziećmi dlatego też zasługuje na szczególną ochronę.
PODSUMOWANIE
Zasady prawa rodzinnego łączą się ze sobą i przenikają nawzajem. Istotnym jest poszanowanie równości, godności i interesu wszystkich osób podlegających tym stosunkom. Prawo rodzinne ponad wszelką wątpliwość służy ochronie praw małżeńskich, stosunków między rodzicami i dziećmi oraz prawa opiekuńczego. W przypadku, w którym czyjeś prawnie chronione interesy zostają naruszone przez postępowanie innych osób lub organów warto zwrócić się do radcy prawnego lub adwokata od prawa rodzinnego w celu uzyskania porady prawnej dotyczącej sytuacji w jakiej dana osoba się znalazła, a także celem uzyskania informacji o możliwych do podjęcia działaniach, które pozwolą na ochronę jej praw.
Marta Nadolska
aplikant radcowski
