Wypadek przy pracy, tak jak każdy inny wypadek, zdecydowanie jest zdarzeniem, którego wszyscy chcieliby uniknąć. Jednak życie potrafi pisać różne scenariusze, a człowiek powinien być zawsze przygotowany na wszystko. Dlatego też, warto znać ogólne reguły postępowania w razie zajścia wypadku przy pracy, w tym obowiązki spoczywające na pracodawcy i prawa, które przysługują poszkodowanemu pracownikowi.
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1205 z późn. zm.) Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, czyli: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika: zwykłych czynności lub poleceń przełożonych oraz czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, a także w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Ponadto, w zakresie uprawnień do świadczeń na równi traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: w czasie podróży służbowej (chyba, że wypadek jest skutkiem postępowania pracownika, niezwiązanym z powierzonymi zadaniami), podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, a także przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Dodatkowo za wypadek przy pracy uważa się też zdarzenie, wywołane nagłą przyczyną zewnętrzną, które skutkuje urazem lub śmiercią, jeżeli nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas m.in.:
Pełny katalog wypadków traktowanych na równi z wypadkiem przy pracy określa art. 3 ust. 2 wskazanej powyżej ustawy.
Natomiast, w zakresie rodzajów wypadku przy pracy, możemy wyróżnić się trzy szczególne przypadki, czyli:
Zgodnie z przepisami prawa pracy, jako przykładowe obowiązki pracodawcy, w sytuacji wystąpienia wypadku przy pracy wyróżnić należy:
Na pracodawcy spoczywa również obowiązek poniesienia kosztów związanych z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
Niezależnie od powyższego, ustawodawca dokonał delegacji ustawowej, polegającej na tym, że pewne kwestie związane z obowiązkami pracodawcy w razie wypadku przy pracy uregulowane zostały w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870).
Stosownie do wskazanego powyżej rozporządzenia do czasu ustalenie okoliczności wypadku, na pracodawcy ciąży obowiązek zabezpieczenia miejsca wypadku, w taki sposób aby:
Pracodawca obowiązany jest również stworzyć zespół powypadkowy, w którego skład, co do zasady, wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Celem zespołu powypadkowego jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.
Jeżeli u danego pracodawcy nie działa służba bezpieczeństwa i higieny pracy w skład zespołu, zamiast pracownika służby bezpieczeństwa wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy, albo specjalista spoza zakładu pracy. Natomiast, w sytuacji, w której u pracodawcy nie działa społeczna inspekcja pracy, w miejsce społecznego inspektora pracy, w skład zespołu wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Dodatkowo, gdyby nie było możliwe utworzenie zespołu w składzie dwuosobowym, ze względu na małą liczbę pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół, w którego skład wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.
Do zadań zespołu powypadkowego zaliczyć należy:
Po zakończeniu czynności, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od zawiadomienia o wypadku, zespół powypadkowy sporządza protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, przy czym protokół ten winien zostać przygotowany w oparciu o wzór ustalony przez ministra właściwego do spraw pracy. Następnie, protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia, chyba że koniecznym jest jego zwrot zespołowi związany z potrzebą dodatkowych wyjaśnień, uzupełnieniem lub brakiem zgodności ze wzorem ustalonym przepisami prawa. Wówczas sporządza się nowy protokół (w terminie do 5 dni) uwzględniający zmiany będące przyczyną braku jego zatwierdzenia.
W tym miejscu, należy podkreślić, iż poszkodowany ma prawo zapoznać się z treścią protokołu przed jego zatwierdzeniem oraz może zgłosić uwagi i zastrzeżenia, co do ustaleń w nim zawartych. W razie wystąpienia wypadku śmiertelnego uprawnienia te przysługują członkom rodziny zmarłego pracownika.
Po zatwierdzeniu protokołu powypadkowego, pracodawca ma obowiązek doręczyć go poszkodowanemu pracownikowi lub członkom rodziny zmarłego pracownika, a w razie wypadku śmiertelnego pracodawca obowiązany jest doręczyć protokół również właściwemu inspektorowi pracy.
Do obowiązków pracodawcy związanych z wypadkami przy pracy zaliczyć należy także obowiązek prowadzenia rejestru wypadków przy pracy. Rejestr ten powinien zawierać: imiona
i nazwiska poszkodowanych, miejsce i datę wypadku, informacje dotyczące skutków wypadku, datę sporządzenia protokołu powypadkowego, stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, datę przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy, liczbę dni niezdolności do pracy, inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.
Odnosząc się zaś do praw pracownika związanych z wypadkiem przy pracy wskazać należy, iż prawo pracy przewiduje, że pracownikowi, który uległ wypadkowi przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, uregulowane w odrębnych przepisach.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1205 z późn. zm.) takimi świadczeniami są:
Zakres świadczenia lub podstawę jego wymiaru, a także zasady postępowania w przypadku zbiegu uprawnień do kilku świadczeń określa wskazana powyżej ustawa.
Poza powyższymi świadczeniami, pracownikowi przysługuje od pracodawcy również odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie, przedmiotów osobistych oraz niezbędnych do wykonywania pracy (nie dotyczy to jednak pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych).
Na podstawie powyższego, stwierdzić należy, iż wypadek przy pracy jest pojęciem bardzo szerokim. Zaistnienie wypadku przy pracy w praktyce wymaga dochowania szczególnych obowiązków z tym związanym, w taki sposób, aby ustalić okoliczności zdarzenia oraz tak, aby zapewnić poszkodowanemu pracownikowi należne świadczenia. Niezależnie od tego, czy w danej sytuacji występujesz jako pracodawca czy pracownik warto skonsultować swoją sprawę z radcą prawnym lub adwokatem specjalizującym się w prawie pracy. Możliwym jest również znalezienie na rynku kancelarii prawa pracy, które ukierunkowane są na sprawy związane bezpośrednio z prawem pracy, a zatem również wypadkami przy pracy.
Dodatkowe informacje uzyskać można w Kancelarii Jedliński, Bierecki i Wspólnicy w biurze w Gdyni lub Warszawie oraz na blogu i stronie internetowej kancelarii.
Marta Nadolska
Aplikant radcowski
Photo by 贝莉儿 DANIST on Unsplash
