Ustawa o sankcjach wobec wspierających agresję na Ukrainie

Ustawa o sankcjach wobec wspierających agresję na Ukrainie

W dniu 16 kwietnia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Do tej pory obowiązek przestrzegania unijnych sankcji gospodarczych wynikał bezpośrednio z przepisów rozporządzeń unijnych zawierających środki ograniczające względem podmiotów rosyjskich i białoruskich,  jednakże naruszenie zakazów nie podlegało karom. Sytuacja uległa zmianie, gdy weszła w życie ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego.

 

Ustawa wprowadziła następujące ograniczenia:

  1. zamrożenie majątków podmiotów i osób wspierających agresję Rosji na Ukrainę,
  2. wykluczenie obywateli rosyjskich i podmiotów mających siedzibę w Rosji z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych,
  3. wpis do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, o którym mowa w ustawie o cudzoziemcach,
  4. zakaz wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub przemieszczania przez terytorium RP węgla pochodzącego z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi,
  5. zakaz używania symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.

 

Lista sankcyjna MSWiA

 

Ustawa umożliwiła m. in. zamrożenie majątków osób i podmiotów wskazanych na specjalnej liście sankcyjnej prowadzonej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Podkreślenia wymaga, iż majątki zostaną jedynie zamrożone. Wprowadzenie rozwiązania w postaci ich konfiskaty, wymagałoby zmiany Konstytucji RP. Ustawa przewiduje zamrożenie m.in. gotówki, czeków, przekazów pieniężnych, papierów wartościowych, obligacji, akcji i udziałów.

 

Krajowa lista sankcyjna, prowadzona przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, stanowi jedynie uzupełnienie list prowadzonych przez Unię Europejską. Dlatego znaleźć się mogą na niej wyłącznie podmioty, które nie figurują już na liście unijnej.

 

Lista osób i podmiotów, wobec których są stosowane środki, o których mowa w ustawie tj. sankcje w postaci wykluczenia z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, zamrożenia majątków lub zakazania wjazdu terytorium Polski jest publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej MSWiA. Lista zawiera oznaczenie osoby lub podmiotu, wobec których stosuje się środki wraz z rozstrzygnięciem, który z tych środków ma do nich zastosowanie.

 

Decyzję w sprawach wpisu na listę oraz wykreślenia z niej wydaje minister właściwy do spraw wewnętrznych względem osób i podmiotów bezpośrednio lub pośrednio wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę rozpoczętą w dniu 24 lutego 2022 r. lub poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej lub których działalność stanowi inne poważne zagrożenie dla demokracji lub praworządności w Federacji Rosyjskiej lub na Białorusi lub bezpośrednio związanych z takimi osobami lub podmiotami, w szczególności ze względu na powiązania o charakterze osobistym, organizacyjnym, gospodarczym lub finansowym, lub wobec których istnieje prawdopodobieństwo wykorzystania w tym celu dysponowanych przez nie takich środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych.

 

Od decyzji w sprawie wpisu na listę oraz wykreślenia z niej nie służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz podlega ona natychmiastowemu wykonaniu. Podważenie decyzji o wpisie jest możliwe jedynie w drodze skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego lub wniosku o skreślenie z listy. Osoba lub podmiot, które w stosunku do osoby lub podmiotu wpisanych na listę nie dopełniają obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych podlegają karze pieniężnej nakładanej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł. Od decyzji tej przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.


Embargo na węgiel pochodzący z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi

 

Ustawa przewiduje zakaz wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również przemieszczania między dwoma państwami przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej innego niż Rzeczpospolita Polska na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej węgla pochodzącego z terytorium Federacji Rosyjskiej albo Białorusi. Osoba lub podmiot, które naruszają przedmiotowy zakaz podlegają karze pieniężnej nakładanej przez Szefa KAS w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł. Od decyzji tej przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy do Szefa KAS.

 

Importerów węgla zobowiązano do rzetelnego dokumentowania jego pochodzenia oraz daty wprowadzenia lub przemieszczenia na terytorium Polski, a także do okazywania właściwej dokumentacji na żądanie właściwych organów kontrolnych. W świetle ustawy, każda transakcja obrotu węglem musi być opatrzona oświadczeniem sprzedawcy odnośnie jego pochodzenia oraz daty wprowadzenia na terytorium Polski lub daty nabycia od polskiej kopalni. Strony transakcji są zobowiązane do przechowywania wydanych i otrzymanych oświadczeń przez okres 5 lat od daty ich wydania.

 

Ustawa zachęca przedsiębiorców do rzetelnej weryfikacji swoich kontrahentów, bezpośrednio angażując ich w realizację wspólnej polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Ustawa przewiduje wprowadzenie w odrębnej ustawie rekompensaty za szkody rzeczywiste dla podmiotów, które obejmie zakaz sprowadzania do Polski lub tranzytu węgla.

 

Zakaz udzielania zamówień publicznych rosyjskim firmom

 

Zakaz ten wynika z dwóch oddzielnych regulacji. Na poziomie unijnym jest to rozporządzenie 2022/576 zmieniające rozporządzenie nr 833/2014, zgodnie z którym od 9 kwietnia 2022 r. obywatelom rosyjskim i osobom prawnym mającym siedzibę w Rosji nie można udzielać zamówień publicznych. Dotyczy to również firm, które czy to bezpośrednio, czy pośrednio należą do nich w ponad 50 proc., a także tylko działających pod ich kierunkiem. Zakaz ten dotyczy nawet podwykonawców, o ile mają realizować powyżej 10 proc. wartości zamówienia. Rozporządzenie unijne stosuje się wprost we wszystkich państwach członkowskich do zamówień powyżej progów unijnych.

 

Na poziomie krajowym zakaz wynika właśnie z ustawy sankcyjnej, która nakazuje wykluczanie z przetargów wykonawców wpisanych na prowadzoną przez polskie władze listę. Jako sankcję przewidziano karę pieniężną nakładaną na osoby lub podmioty podlegające wykluczeniu na podstawie ustawy, które w okresie tego wykluczenia ubiegają się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie lub biorą udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub w konkursie. Przy czym, przez ubieganie się o udzielenie zamówienia publicznego lub dopuszczenie do udziału w konkursie rozumie się odpowiednio złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie, złożenie oferty, przystąpienie do negocjacji lub złożenie pracy konkursowej.

 

Kara pieniężna nakładana będzie przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, w drodze decyzji, w wysokości do 20 000 000 zł.

 

Zakaz używania symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę

 

Ustawa wprowadziła również zakaz stosowania, używania lub propagowania symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Przy czym w ustawie nie sprecyzowano, jakie symbole i jaki sposób propagowania są zakazane. Za naruszenie tego zakazu grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

 

Do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. wszelkie wprowadzone przez nią ograniczenia obowiązywały już na podstawie rozporządzeń unijnych. Jednakże dopiero ustawa wprowadziła reżim odpowiedzialności prawnej za nieprzestrzeganie sankcji, przewidując możliwość nakładania wysokich kar, a także stworzyła precedens do nakładania krajowych, dalej idących niż unijne, ograniczeń przedmiotowych i podmiotowych w stosunku do Rosji. W szczególności przewiduje możliwość nałożenia na przedsiębiorstwa działające w Polsce i realizujące niedozwolone transakcje z podmiotami z Rosji lub Białorusi  kar pieniężnych w wysokości do 20 000 000 zł.

 

Anna Zarzycka - Radca prawny

 


 

 

 

 

 

Anna Zarzycka

Radca prawny