Pozycja przedsiębiorców w dobie epidemii koronawirusa
W dniu 31 marca 2020 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Jest to jeden z instrumentów reakcji Państwa na obecną sytuację w kraju. Jak ustawa wpływa na regulacje dotyczące kredytu konsumenckiego? Co tak naprawdę ustawa oznacza dla przedsiębiorców? Kto i na jakich warunkach może otrzymać pomoc od Państwa? Jak w okresie epidemii będą funkcjonować kancelarie prawne? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdą Państwo w dalszej części artykułu.
Ograniczenie w przemieszczaniu się
Słowem wstępu warto wskazać, że w ostatnim czasie, w związku z epidemią koronawirusa, wprowadzono szereg zakazów dotyczących swobodnego przemieszczania się. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, nie jest już możliwe, poza szczególnymi wypadkami, przemieszczanie się w większych niż dwuosobowe grupy. Ponadto wyjść można jedynie do sklepu, do apteki, do pracy, na spacer z psem czy w celu załatwienia bieżących sprawach życia codziennego, np. po to, aby pomóc osobom starszym czy po prostu osobom, które takiej pomocy potrzebują. Warto przypomnieć, że osoby niepełnoletnie mogą wychodzić z domu jedynie w obecności osoby dorosłej. Zakazane jest natomiast przebywanie w strefach publicznych wyłącznie w celach rekreacyjnych, bądź w celach niezwiązanych bezpośrednio ze spełnianiem podstawowych potrzeb życiowych. Zamknięte będą wszystkie parki, bulwary, skwery i inne miejsca najczęściej uczęszczane przez tłumy spacerowiczów. Za naruszenie ww. zakazów, na podstawie art. 48a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, grożą kary pieniężne od 5.000 do 30.000 zł. Dodatkowo, osoba, która nie będzie przestrzegać ww. zakazów, na podstawie art. 54 Kodeksu wykroczeń, podlega karze grzywny do 500 zł albo karze nagany.
Kredyt konsumencki
Jak wspomniano powyżej, oprócz wprowadzenia szeregu bezwzględnych zakazów, obejmujących nas wszystkich, uchwalono szereg przepisów mających na celu odciążenie przedsiębiorców i konsumentów z negatywnych dla gospodarki skutków ograniczeń epidemiologicznych. Jedną z istotnych zmian wprowadzonych wyżej wymienioną ustawą z dnia 31 marca 2020 r., jest zmiana dotyczącą kredytów konsumenckich.
Mocą ustawy zmieniono wzór obliczania maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim dla kredytów w okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni. Nowy wzór ogranicza wysokość ww. kosztów i obecnie wygląda następująco: MPKK ≤ (K x 15 %) + (K x n/R x 6 %), gdzie MPKK oznacza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, K – całkowitą kwotę kredytu, n – okres spłaty wyrażony w dniach, R – liczbę dni w roku. Jeżeli zaś chodzi o kredyty konsumenckie o okresie spłaty krótszym niż 30 dni, to wzór ten przedstawia się w następujący sposób: MPKK ≤ K x 5 %, gdzie MPKK oznacza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, a K – całkowitą kwotę kredytu. Ponadto ograniczono wysokość ww. kosztów maksymalnie do 45 % całkowitej kwoty kredytu.
Biorąc pod uwagę, ze do tej pory obowiązujący wzór wyglądał w ten sposób: MKK ≤ (K x 25 %) + (K x n/R x 30 %), przy takim samym rozumieniu poszczególnych oznaczeń, na pierwszy rzut oka widać dużą zmianę na korzyść konsumentów. Aby rozjaśnić nieco tę materię, weźmy dla przykładu kredyt konsumencki opiewający na kwotę całkowitą 10.000 zł i rozłożony na okres spłaty wynoszący 3 lata, czyli 1095 dni, i podstawmy te dane do obu wzorów.
Dodać należy, że zgodnie z brzmieniem ustawy o kredycie konsumenckim, pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą przekraczać całkowitej kwoty kredytu, a więc w przypadku z punktu 2., koszty te mogłyby wynosić 10.000 zł.
Omawianą zmianę z punktu widzenia kredytobiorców należy więc oceniać korzystnie, są oni teraz bowiem w zdecydowanie większym stopniu chronieni przed ponoszeniem dodatkowych kosztów związanych z udzieleniem kredytu konsumenckiego. Różnica w podanym przykładzie wynosi aż 6.700 zł (10.000 zł – 3.300 zł).
Co istotne, z wprowadzonej ustawy wynika, że powyżej omówiona zmiana traci moc po upływie 365 dni od dnia wejście w życia ustawy. Po upływie tego terminu, kredytodawca może za pozostały okres obowiązywania umowy pobierać pozaodsetkowe koszty kredytu na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Wprowadzone rozwiązanie nie jest więc rozwiązaniem stałym, a jedynie czasowym.
Pomoc dla przedsiębiorców
W dalszej części artykułu omówione zostanie kilka wybranych zagadnień dotyczących pomocy dla przedsiębiorców.
I. Zwolnienie ze składek ZUS na okres 3 miesięcy dla mikrofirm zatrudniających do 9 pracowników i osób samozatrudnionych
Ustawą z dnia 31 marca 2020 r. wprowadzono również zwolnienie ze składek ZUS na okres 3 miesięcy dla mikrofirm zatrudniających do 9 pracowników i osób samozatrudnionych. Na podstawie przepisu art. 31zo, na wniosek płatnika składek, który na dzień 29 lutego 2020 r. zgłosił do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych, zwalnia się z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek do ZUS (w tym na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne), należnych za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r., wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres. Warunkiem koniecznym jest, aby płatnik ten został zgłoszony jako płatnik składek przed dniem 1 lutego 2020 r.
Podobna regulacja dotyczy osób samozatrudnionych. Na wniosek płatnika, będącego osobą prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, opłacającego składki wyłącznie na własne ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne zwalnia się z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek na jego obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wypadkowe, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, należne za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r., jeżeli prowadził działalność przed 1 lutego 2020 r. i przychód z tej działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek, o którym mowa w art. 31zp ust. 1, nie był wyższy niż 300 % prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r., czyli nie był wyższy niż kwota 15.600 zł.
Powyższe uprawnienie przyznawane jest wyłącznie na wniosek płatnika, o czym należy bezwzględnie pamiętać. Wniosek można znaleźć na stronie www.zus.pl i składa się go drogą elektroniczną przez PUE ZUS, za pośrednictwem poczty albo osobiście w placówce ZUS – do skrzynki na dokumenty, aby uniknąć kontaktu z pracownikiem ZUS. Wszelkie dodatkowe informacje na temat sposobu składania wniosku i sposobu jego wypełnienia znaleźć można na ww. stronie ZUS. Termin na złożenie dokumentów to 30 czerwca 2020 r.
II. Świadczenie związane z przestojem dla pracujących na umowach zlecenie, umowach o dzieło, umowach agencyjnych i osób samozatrudnionych, których przychód wynosi poniżej 3-krotności przeciętnego wynagrodzenia
Kolejną regulacją korzystną dla przedsiębiorców jest tzw. świadczenie postojowe. Zgodnie z wprowadzoną ustawą, osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, a także osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło (umowy cywilnoprawne), przysługuje świadczenie postojowe. Co istotne, świadczenie przysługuje wyłącznie wówczas, gdy uprawniony nie podlega jednocześnie ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Przykładowo, nie skorzysta ze świadczenia postojowego osoba prowadząca działalność gospodarczą, jeżeli jest równocześnie zatrudniona na podstawie umowy o pracę.
Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.
Warunki otrzymania ww. świadczenia przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą, o której mowa powyżej są następujące:
Przykładowo zatem, aby zweryfikować możliwość ubiegania się o świadczenie postojowe, składając wniosek w miesiącu kwietniu 2020 r., należy zestawić przychód z marca 2020 r. z przychodem z lutego 2020 r. Jeżeli ten pierwszy jest niższy o co najmniej 15 % od przychodu osiągniętego w lutym 2020 r., to można ubiegać się o świadczenie postojowe.
Warunki otrzymania ww. świadczenia przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną są następujące:
Wysokość przysługującego świadczenia wynosi 80 % kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r., co oznacza iż kwota ta wynosi 80 % z 2.600 zł, czyli 2.080 zł, z następującymi zastrzeżeniami:
Świadczenie postojowe również przyznawane jest wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej, o czym należy bezwzględnie pamiętać. Wnioski składać można w takim sam sposób, jak opisany w punkcie I., jednakże na odrębnym druku. Wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii.
Warto na koniec wskazać, że opisane powyżej świadczenie postojowe jest wolne od podatku dochodowego.
III. Dofinansowanie przedsiębiorców w zakresie wypłacania wynagrodzeń pracownikom
Ważną zmianą jest też możliwość uzyskania dofinansowania przedsiębiorców w zakresie wypłacania wynagrodzeń pracownikom. Jak wiadomo, część z nich może mieć problemy z wypłaceniem pensji z uwagi na dużo niższe obroty gospodarcze. Na pomoc przychodzi art. 15g omawianej ustawy, na podstawie którego przedsiębiorca w rozumieniu Prawa przedsiębiorców, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 może zwrócić się, na zasadach wynikających z ustawy, z wnioskiem o przyznanie świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19, na określonych zasadach.
Podstawowym warunkiem przyznania dofinansowania jest spadek obrotów, w związku z pandemią koronawirusa (o 15 % w zakresie obrotu dwumiesięcznego w wybranych dwóch miesiącach 2020 r., w porównaniu do obrotu w tych samych dwóch miesiącach w 2019 r. lub o 25 % w zakresie obrotu jednomiesięcznego w wybranym miesiącu w 2020 r. w stosunku do obrotu w tym samym miesiącu w 2019 r.).
Pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym pracodawca może wypłacać wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50 %, nie niższe jednak niż w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. W 2020 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 2.600 zł i tyle minimalnie powinien otrzymać pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Wynagrodzenie, o którym mowa powyżej, jest dofinansowywane ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, w wysokości 50 % minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Ponadto, pracodawcy przysługują środki z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne pracowników należnych od pracodawcy na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych od przyznanych ww. świadczeń. A zatem, w dużym uproszczeniu można wskazać, że Państwo dokłada pracodawcy do pensji pracownika 1.533,09 zł (1.300 zł z tytułu 50 % minimalnego wynagrodzenia oraz 233,09 zł z tytułu 50 % z 466,18 zł, czyli wartości składek emerytalnej, rentowej i wypadkowej, opłacanych przez pracodawcę), niezależnie od tego czy pracownik normalnie zarabia minimalna krajową (2.600 zł), 6.000 zł czy 10.000 zł. Pokrycie pozostałej części wynagrodzenia pracownika leży w gestii pracodawcy.
Należy jednak podkreślić, że dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenie uzyskane w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek, o którym mowa w ust. 1, było wyższe niż 300 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.
Warto również dodać, że w myśl przepisów ustawy, przedsiębiorca, o którym mowa powyżej, a u którego nie wystąpił pełny przestój ekonomiczny, może obniżyć pracownikowi wymiar czasu pracy o 20 %, nie więcej niż do 0,5 etatu, z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy. Wynagrodzenie to jest dofinansowywane ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych do wysokości połowy wynagrodzenia, o którym mowa powyżej, jednak nie więcej niż 40 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.
Należy jednak mieć na uwadze, że dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń pracowników, których wynagrodzenie uzyskane w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek, było wyższe niż 300 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku. Wprowadzenie powyższych zmian w umowach z pracownikami następuje na podstawie stosownego pisemnego porozumienia z określonym pracownikiem albo z przedstawicielami pracowników, o którym należy zawiadomić inspekcję pracy.
Niezależnie od tego, zgodnie z art. 15zzb-15zzd omawianej ustawy, mikroprzedsiębiorcom, małym i średnim przedsiębiorcom przysługuje prawo do uzyskania dofinansowania wynagrodzeń pracowniczych na podstawie umowy zawartej ze Starostą. Wielkość pomocy zależy od skali spadku obrotów przedsiębiorstwa, w związku z COVID-19. Ponadto Starosta może przyznać jednorazową korzystnie oprocentowaną pożyczkę do 5.000 złotych na okres 12 miesięcy, która może zostać następnie umorzona w przypadku utrzymania zatrudnienia w przedsiębiorstwie w okresie wskazanym w ustawie. Podobna pomoc służy osobom prowadzącym działalność gospodarczą, a niezatrudniającym pracowników.
Wszystkie te rozwiązania służą zachowaniu jak największej ilości miejsc pracy i wsparciu pracodawców w tym trudnym okresie, przy jak najmniejszym przerzuceniu na pracowników skutków ekonomicznych zaistniałej sytuacji.
IV. Zmiana warunków umowy kredytu dla mikroprzedsiębiorców i małych lub średnich przedsiębiorców
Zgodnie z art. 31f omawianej ustawy, w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii bank może dokonać zmiany określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu udzielonego na podstawie Prawa bankowego mikroprzedsiębiorcy, małemu lub średniemu przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców.
Powyższe rozwiązanie jest korzystne dla ww. podmiotów, jednakże należy pamiętać, że przepis ten nie nakłada na bank wymogu zmiany warunków umownych, a jedynie przyznaje bankowi taką możliwość. Ostatecznie decyzja w tym zakresie każdorazowo należeć będzie do banku. Trzeba również pamiętać, że aby skorzystać z tego dobrodziejstwa, należy spełnić określone warunki: a) kredyt musiał zostać udzielony przed dniem 8 marca 2020 r. oraz b) zmiana taka jest uzasadniona oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy dokonaną przez bank nie wcześniej niż 30 września 2019 r. Gdy strony uzgodnią warunki dokonywanej zmiany, może ona dojść do skutku tylko, gdy nie powoduje pogorszenia sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Wprowadzone regulacje odpowiednio dotyczą umowy pożyczki pieniężnej udzielonej przez bank.
Funkcjonowanie kancelarii prawnych
Na koniec warto poruszyć kwestię funkcjonowania kancelarii prawnych w dobie epidemii. Jak wskazano na wstępie niniejszego artykułu, nie wyłączono możliwości uczęszczania do pracy, a zatem prawnicy mogą udawać się do swoich kancelarii. Niemniej, te i tak działać mogą jedynie w ograniczonym zakresie, tzn. większość z nich nie organizuje spotkań z klientami, a ilość osób w biurze ograniczyła do koniecznego minimum, pozostałych pracowników wysyłając na tzw. „home office”, czyli pracę zdalną. Wprowadzono także regulację, na podstawie której odstęp pomiędzy stanowiskami pracy poszczególnych osób musi wynosić co najmniej 1,5 m.
Ponadto, ograniczona została praca sądów. Mają zajmować się jedynie sprawami pilnymi, do których zaliczyć można m.in. sprawy w przedmiocie wniosków o zastosowanie, przedłużenie, zmianę i uchylenie tymczasowego aresztowania, sprawy w których jest stosowane zatrzymanie, czy sprawy w których orzeczono środek zabezpieczający. Ograniczono również wysyłanie zobowiązań sądowych, zniesiono większość rozpraw, a do tego ustawa, która właśnie weszła w życie, z małymi wyjątkami, zawiesiła bieg terminów procesowych i sądowych, a także terminów materialnych w sprawach administracyjnych.
Zgodnie z art. 15zzs omawianej ustawy, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych w: 1) postępowaniach sądowych, w tym sądowoadministracyjnych, 2) postępowaniach egzekucyjnych, 3) postępowaniach karnych, 4) postępowaniach karnych skarbowych, 5) postępowaniach w sprawach o wykroczenia, 6) postępowaniach administracyjnych, 7) postępowaniach i kontrolach prowadzonych na podstawie Ordynacji podatkowej, 8) kontrolach celno-skarbowych, 9) postępowaniach w sprawach, o których mowa w ustawie o grach hazardowych, 10) innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.
Nawet więc w przypadku, gdy termin rozpoczął swój bieg przed wprowadzeniem ustawy, nie trzeba martwić się, że niebawem upłynie. Wszystkie ww. terminy uległy zawieszeniu na okres trwania epidemii i zaczną biec dalej dopiero po jej zakończeniu, tzn. po ogłoszeniu, iż stan epidemii w kraju ustał.
Warto wspomnieć, że są wyjątki od powyżej wskazanej zasady. Wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów, nie dotyczy bowiem terminów w rozpoznawanych przez sądy sprawach wskazanych w art. 14a ust. 4 i 5 omawianej ustawy (tzn. spraw pilnych, dla przykładu: kwestie aresztowe, zabezpieczające, czy niektóre kwestie rodzicielskie, a także spraw administracyjnych, w przypadku których ustawa określa termin ich rozpatrzenia przez sąd oraz spraw wniosków o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności), terminów w sprawach wyboru lub powołania organów, których kadencje są określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, terminów wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego oraz terminów w sprawach wniosków i pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.
W okresie epidemii nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych, za wyjątkiem spraw pilnych. Większość rozpraw i posiedzeń została odwołana i będzie musiała odbyć się po ustabilizowaniu się sytuacji w kraju. Niestety będzie się to wiązać z wyznaczaniem terminów rozpraw na odległe terminy, stosownie do możliwości danego sędziego.
Należy jednak pokreślić, że wszelkie czynności dokonane w postępowaniach w opisywanym okresie epidemii pozostają skuteczne.
Nie rozpoczynają się i ulegają zawieszeniu także terminy na milczące załatwienie sprawy, terminy w innej sprawie, w której brak wyrażenia przez organ sprzeciwu, wydania decyzji, postanowienia albo innego rozstrzygnięcia uprawnia stronę lub uczestnika postępowania do podjęcia działania, dokonania czynności albo wpływa na zakres praw i obowiązków strony lub uczestnika postępowania, a także terminy na wyrażenie przez organ stanowiska albo wydanie interpretacji indywidualnej, z wyjątkiem interpretacji indywidualnej, o której mowa w Ordynacji podatkowej. W okresie epidemii jednak organ lub podmiot może z urzędu wydać odpowiednio decyzję w całości uwzględniającą żądanie strony lub uczestnika postępowania, zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu, wyrazić stanowisko albo wydać interpretację indywidualną. Ustawa bowiem nie stoi temu na przeszkodzie.
Co istotne, w okresie, o którym mowa nie stosuje się przepisów o bezczynności organów oraz o obowiązku organu i podmiotu, prowadzących odpowiednio postępowanie lub kontrolę, do powiadamiania strony lub uczestnika postępowania o niezałatwieniu sprawy w terminie, a także, co się z tym wiąże, organom lub podmiotom prowadzącym odpowiednio postępowanie lub kontrolę nie wymierza się kar, grzywien ani nie zasądza się od nich sum pieniężnych na rzecz skarżących za niewydanie rozstrzygnięć w terminach określonych przepisami prawa. Jeśli więc organ zbyt długo będzie rozpoznawał sprawę, bądź też nie będzie odpowiednio wywiązywał się z obowiązków ciążących na nim względem stron postępowania, strony nie będą mogły zaskarżyć postępowania takiego organu.
Tak samo sytuacja wygląda w przypadku sądów. Zaprzestanie bowiem czynności przez sąd, organ lub podmiot, prowadzący odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w okresie epidemii, nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Zgodnie natomiast z art. 15zzr, który odnosi się do terminów materialnych, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem, do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki, przedawnienia, których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie, terminów zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony, do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.
Trzeba podkreślić, że wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów, o których mowa powyżej, nie dotyczy terminów w rozpoznawanych przez sądy sprawach wskazanych w art. 14a ust. 5, (sprawy administracyjne, w przypadku których ustawa określa termin ich rozpatrzenia przez sąd oraz sprawy wniosków o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności) terminów w sprawach wyboru lub powołania organów, których kadencje są określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, terminów wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego oraz terminów w sprawach wniosków i pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.
Warto też nadmienić, że wstrzymanie i zawieszenie biegu terminów nie ma charakteru bezwzględnego. W ustawie znajdują się bowiem pewne wyjątki. Jednym z nim jest uregulowanie, że właściwy organ, sąd lub podmiot może wezwać obowiązanego do dokonania czynności wynikających z przepisów prawa, w oznaczonym terminie i w zakresie, w jakim przepis ten zobowiązuje do dokonania czynności, jeżeli niepodjęcie czynności mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. W takim przypadku obowiązany powinien wykonać obowiązek w oznaczonym terminie i stan epidemii nie będzie wytłumaczeniem dla ewentualnego zaniechania wykonania tego obowiązku.
Czynności dokonane w celu wykonania uprawnienia lub obowiązku w okresie wstrzymania rozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminów, o których mowa powyżej, również są skuteczne.
Wartą uwagi regulacją jest to, że w okresie epidemii, nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia. Osoby dopuszczające się czynów zabronionych nie mogą więc liczyć na to, że epidemia pomoże im uchylić się od odpowiedzialności za dokonane przestępstwa i wykroczenia.
Trzeba jeszcze raz wyraźnie zaznaczyć, że omawiany przepis art. 15zzr dotyczy tylko terminów w prawie administracyjnym, nie zaś terminów w prawie cywilnym. Terminy materialne cywilne (np. przedawnienie) nie ulegają zawieszeniu. Należy o tym bezwzględnie pamiętać.
Adrianna Malec-Olszewska
Adwokat
