Creative Commons to udostępnione nieodpłatnie wzory umów licencyjnych pozwalające zastąpić tradycyjny model „Wszystkie prawa zastrzeżone” zasadą „Pewne prawa zastrzeżone” poprzez przywołanie w treści rozpowszechnianego materiału znaków graficznych opracowanych przez twórcę licencji CC. Licencje Creative Commons oferują szeroki zestaw gotowych wzorców umów licencyjnych. Wszystkie licencje Creative Commons uwzględniają poszanowanie dla autorskich praw osobistych oraz umożliwiają korzystającej z nich osobie dopasowanie zasad udostępnienia utworu do jej zamiarów. Udostępniając utwór na podstawie licencji otwartej autor nie zbywa praw majątkowych do utworu, a jednocześnie umożliwia innym jego kopiowanie i rozpowszechnianie, a także, w zależności od wybranej licencji, może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub też zobowiązać osoby korzystające z utworu do udzielenia takiej samej licencji na utwór powstały na podstawie udostępnionego im materiału. Licencje Creative Commons są licencjami niewyłącznymi.
Obecnie w obrocie funkcjonuje 6 typów licencji Creative Commons (w kolejności od dającej największą swobodę w korzystaniu z utworu do najbardziej restrykcyjnej o minimalnej swobodzie korzystania z utworu):
Uznanie autorstwa 4.0 – Licencja nie przewiduje ograniczeń poza koniecznością oznaczenia autora.
Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 – Licencja nakłada na osoby korzystające z utworów udostępnionych na jej podstawie obowiązek udostępnienia swojego dzieła na tej samej licencji.
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0 – Licencja ta pozwala na korzystanie z udostępnionego utworu jedynie w celach niekomercyjnych.
Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych 3.0 Polska – Ta licencja zezwala na korzystanie z utworu zarówno w celach komercyjnych jak i niekomercyjnych, pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci. Utwór może zostać przy tym wykorzystany do wykonania utworu zależnego, jednakże utwór zależny nie może zostać rozpowszechniony na podstawie samej licencji CC.
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne - Na tych samych warunkach 4.0 – Licencja ta pozwala na korzystanie utworu oraz stworzonych z jego użyciem utworów zależnych jedynie w celach niekomercyjnych, przy czym zarówno utwór jak i utwory zależne muszą zostać udostępnione przez korzystającego na tych samych zasadach.
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 3.0 Polska – Licencja ta pozwala na wykorzystywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych i nie zezwala na tworzenie utworów zależnych.
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie definiuje pojęcia "nieodpłatne świadczenie", na ten temat jednak wielokrotnie wypowiadał się Najwyższy Sąd Administracyjny, m.in. w wyr. z dnia 3 grudnia 1998 r. sygn. SA/Sz 2425/97, w którym stwierdził, że przez nieodpłatne świadczenie, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, należy rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne (tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu) przysporzenie majątku tej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.
Przy ocenie, czy w przypadku opublikowania treści udostępnionej na podstawie licencji Creative Commons dochodzi do nieodpłatnego świadczenia na rzecz wydawcy warto przywołać stanowisko wyrażone w interpretacji indywidualnej IP-PB3-423-18/07/AJ z dnia 28 września 2007 roku, w której Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, działając w imieniu Ministra Finansów stwierdził, że stanowisko przedstawione we wniosku w zakresie uznania za przychód podatkowy wartości bezpłatnego oprogramowania komputerowego pobranego z Internetu:
„Przy próbie zdefiniowania pojęcia "nieodpłatne świadczenie" pomocne jest również odwołanie się do rozumienia pojęcia "świadczenie" zgodnego z przepisami prawa i nauką prawa cywilnego. Świadczenie stanowi przedmiot każdego zobowiązania, określa bowiem rodzaj zachowania (działania lub zaniechania), do którego zobowiązany jest jeden podmiot (dłużnik) w stosunku do innego podmiotu (wierzyciela).
W tym kontekście o istnieniu świadczenia może być mowa wówczas, gdy między określonymi podmiotami doszło do powstania zobowiązaniowej więzi prawnej. Świadczenie ma więc o tyle skonkretyzowany podmiotowo charakter, iż z jednej strony występuje podmiot, który może domagać się jego realizacji, z drugiej zaś strony podmiot, który zrealizować dane świadczenie powinien. Sytuacja taka nie zachodzi w przypadku programów komputerowych udostępnianych nieodpłatnie za pośrednictwem Internetu, z możliwością korzystania z nich przez wszystkie zainteresowane podmioty. Podmiot udostępniający w ten sposób program komputerowy nie wykonuje nieodpłatnie świadczenia na rzecz innego, skonkretyzowanego podmiotu, umożliwia natomiast korzystanie z tego programu przez wszystkie potencjalnie zainteresowane podmioty. Należy ponadto zauważyć, iż przepis art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych powinien być rozpatrywany łącznie z postanowieniami art. 12 ust. 6 tej ustawy, który określa, w jaki sposób ustalana jest wartość świadczenia stanowiącego przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń.”
Z powyższego wynika, iż o ile utwór jest udostępniany na rzecz nieokreślonej liczby podmiotów, nie można mówić o nieodpłatnym świadczeniu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Taka sytuacja będzie miała miejsce w przypadku zamieszczania artykułów naukowych w materiałach udostępnianych przez wydawców czasopism naukowych. Czasopismo będzie w tym momencie jedynie medium, za pośrednictwem którego utwór będzie udostępniany publicznie, a co za tym idzie publikacja utworu udostępnionego na licencji CC nie spowoduje powstania po stronie wydawcy obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych.
Podkreślenia wymaga, iż zastosowanie przez autora licencji Creative Commons wyłącza możliwość dalszego udostępniania utworu przez osoby trzecie na zasadach odmiennych niż ujęte w wybranej przez autora licencji CC – nikt poza autorem nie ma możliwości modyfikowania zasad korzystania z utworu udostępnionego na takiej podstawie.
W celu zabezpieczenia wydawcy przed ewentualnymi roszczeniami autora lub osób trzecich w pierwszej kolejności należy ustanowić wymóg zamieszczania przez autorów w artykułach naukowych następujących elementów:
Ten utwór objęty jest licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Polska. Aby zobaczyć kopię niniejszej licencji przejdź na stronę https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl lub napisz do Creative Commons, PO Box 1866, Mountain View, California 94042, USA.
Powyższa klauzula stanowi jednie przykład, natomiast istotne jest, aby każdorazowo jej konstrukcja uwzględniała oznaczenie wybranej przez autora licencji CC oraz wskazanie lokalizacji treści licencji tak, aby odbiorca mógł się z nią zapoznać. W zależności od wybranej licencji może powstać wymóg wskazania dodatkowych informacji, takich jak np. osoba autora. Jeżeli materiały są przekazywane wydawcy za pośrednictwem internetowego formularza, zasadnym jawi się dodanie w nim oświadczenia autora o udostępnianiu materiału na ww. licencji, co w razie sporu może posłużyć za dowód na wykazanie ustalonych przez autora zasad korzystania z utworu.
Licencje Creative Commons stanowią popularną metodę publikowania prac naukowych. W przeciwieństwie do udzielenia licencji nieodpłatnej i niewyłącznej, opublikowanie materiału udostępnionego przez autora na podstawie licencji Creative Commons nie będzie stanowiło nieodpłatnego świadczenia na rzecz wydawcy, wobec czego nie będzie skutkować powstaniem obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych.
Jakub Matusiak
Radca prawny
