Pracodawca ogłosił, że w firmie będą dokonywane zwolnienia grupowe, a Ty zbliżasz się do osiągnięcia wieku emerytalnego. Czy w takiej sytuacji nadal obowiązuje ochrona przedemerytalna o której mowa w art. 39 Kodeksu Pracy, czy jednak pracodawca ma prawo w ramach prowadzonych zwolnień grupowych wręczyć Tobie wypowiedzenie umowy o pracę.
Ochrona przedemerytalna obowiązuje pracownika, któremu zostało nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, celem przykładu Pan Roman, lat 61 jest zatrudniony w firmie X. Pracodawca wręczył Panu Romanowi wypowiedzenie umowy o pracę. Wypowiedzenie umowy o pracę jest nieskuteczne, bowiem do osiągnięcia przez Pana Romana wieku 65 lat, pracodawca nie może wypowiedzieć Panu Romanowi umowy o pracę z uwagi na ochronę przedemerytalną, trwającą od 61 do 65 roku życia. Wypowiedzenie może zostać złożone dopiero po osiągnięciu 65 roku życia, przy czym warto zaznaczyć, że mogło zostać złożone również tuż przed rozpoczęciem 61 roku życia.
Ochrona przed wypowiedzeniem obowiązuje w obu przypadkach wieku emerytalnego, zarówno w powszechnym, który wynosi odpowiednio 60 lat w przypadku kobiet, 65 lat w przypadku mężczyzn, jak i obniżonym. Oznacza to, że pracownicy, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i w związku z tym dotyczy ich obniżony wiek emerytalny będą również będą chronieni.
Co istotne, ochrona przedemerytalna ma zastosowanie wyłącznie w sytuacji rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, co oznacza, że pracodawca nawet w okresie obowiązywania ochrony przedemerytalnej uprawniony jest np. do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, czyli tak zwanego zwolnienia dyscyplinarnego. Ponadto ochrona przedemerytalna nie jest stosowana w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy jak również w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Pracodawca może stosować zwolnienia grupowe po spełnieniu kilku warunków określonych w ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Po pierwsze, pracodawca musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników. Jeśli zatrudnia ich mniej, to zwolnienie nawet wszystkich pracowników nie będzie zwolnieniem grupowym. Po drugie, zwolnienia grupowe muszą obejmować co najmniej:
Po trzecie, pracownicy muszą być zwolnieni w okresie nieprzekraczającym 30 dni. Po czwarte, rozwiązanie umów o pracę ma nastąpić z przyczyn niedotyczących pracowników.
Jednak w przypadku zwolnień grupowych ochrona przedemerytalna pracownika jest ograniczona. Pracodawca wciąż nie ma prawa wymówienia umowy o pracę, jednak może wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy poprzez złożenie wypowiedzenia zmieniającego. Wypowiedzenie to może przewidywać zmianę warunków umowy o pracę, w szczególności dotyczących rodzaju pracy, miejsca jej wykonywania, wymiaru czasu pracy czy wynagrodzenia. Żeby uznać wypowiedzenie zmieniające za skuteczne, powinno w swojej treści zawierać przyczynę je uzasadniającą, a nadto wymaga uprzedniej konsultacji ze związkami zawodowymi. Dotyczy to umów o pracę na czas nieokreślony. Przyczyny uzasadniające mogą występować zarówno po stronie pracodawcy, jak również po stronie pracownika. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie zmieniające może być m.in. „zmiany organizacyjne, jeżeli zostanie wykazany ich związek przyczynowy z przeprowadzoną reorganizacją (wyrok z 5 września 2001 r., sygn. akt I PKN 613/00)”.
Pracownik, który otrzymał wypowiedzenie zmieniające może wyrazić zgodę i przyjąć nowe warunki albo odmówić zgody na zmianę. W przypadku odmowy, umowa zostanie rozwiązana z upływem obowiązującego okresu wypowiedzenia. Jeżeli pracownik odmówił przyjęcia nowych warunków pracy i płacy z powodu znacznych niedogodności, będzie mu przysługiwać odprawa pieniężna. Celem przykładu Pan Roman jest zatrudniony w firmie X, która ma siedzibę w Gdańsku. Wypowiedzenie zmieniające określa, że miejsce wykonywania pracy ulega zmianie i aktualnie będzie wykonywał pracę w oddziale w Krakowie. Przeniesienie pracownika na drugi koniec Polski może stanowić uzasadnioną odmowę przyjęcia nowych warunków pracy i w tym przypadku będzie jemu przysługiwała odprawa pieniężna w wysokości uzależnionej od okresu zatrudnienia.
W sytuacji gdy pracodawca w trakcie prowadzonych zwolnień grupowych wręczy pracownikowi objętemu ochroną przedemerytalną wymówienie umowy o pracę, pracownikowi zgodnie z prawem pracy przysługuje prawo odwołania do sądu pracy w terminie 21 dni licząc od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Jeżeli w trakcie toczącego się postępowania sądowego sąd uzna, że wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę np. formę wypowiedzenia umowy o pracę, może przyznać odszkodowanie lub nakazać przywrócić do pracy na poprzednich warunkach.
Vanessa Kunikowska
Radca Prawny
