Obrót złotem występuje w gospodarce od wielu lat. Dotyczy on różnych dziedzin gospodarczych, m.in. występuje w jubilerstwie przy produkcji biżuterii, a także z uwagi na znaczną wartość tego kruszca może być przedmiotem różnego rodzaju inwestycji. Obrót złotem na terenie Rzeczypospolitej Polskiej jest regulowany przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego w Polsce. W szczególności do obrotu złotem w Polsce odnosi się ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 r. Prawo probiercze, która wskazuje warunki jakie muszą spełniać wyroby z metali szlachetnych, w tym złota, wprowadzane do obrotu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Co więcej na podmioty zamierzające obracać złotem dewizowym został nałożony obowiązek rejestracji działalności kantorowej, który został określony w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe. Powyższe regulacje uzupełnia ustawa podatkowa, a mianowicie ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, która wprowadza szczególny rodzaj złota, a mianowicie złoto inwestycyjne. Ustawa ta określa jakie czynności dokonywane przez podatnika, których przedmiotem jest złoto inwestycyjne, podlegają obniżeniu, odliczeniu podatku oraz zwolnieniu z podatku.
W dalszej części artykułu zostaną przedstawione szczegółowe regulacje zawarte w powyższych ustawach dotyczące obrotu złotem.
Ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 r. Prawo probiercze
Przedmiotowa ustawa swoim zakresem regulacji obejmuje m.in. zasady i warunki wprowadzania do obrotu wyrobów z metali szlachetnych oraz obrotu nimi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W rozumieniu ustawy do metali szlachetnych zalicza się platynę, pallad, złoto i srebro, a także metale z grupy platynowców: iryd, osm, rod i ruten występujące w stanie czystym albo w stopach z innymi metalami. Przedmiotowy akt prawny wprowadza również definicje wprowadzenia do obrotu, czyli udostępnienie, nieodpłatnie albo za opłatą, po raz pierwszy wyrobu z metalu szlachetnego w celu jego używania lub sprzedaży oraz samego obrotu, którym jest każdorazowe udostępnienie wprowadzonego do obrotu wyrobu z metalu szlachetnego w celu jego używania lub sprzedaży.
Wyroby z metali szlachetnych mogą być wprowadzone do obrotu oraz być przedmiotem obrotu jeśli spełniają co najmniej jeden z następujących warunków:
- polskimi cechami probierczymi,
- cechami probierczymi, których obowiązek uznawania wynika z wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych,
- cechami probierczymi, na podstawie których dopuszczono wyroby z metali szlachetnych do obrotu w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub w Republice Turcji;
Od spełnienia powyższych wymogów wyłączone zostały wyroby dawnego pochodzenia, narzędzia i aparaty lub ich części, służące do celów naukowych i przemysłowych, wyroby medyczne lub ich części, odznaczenia, ordery oraz odznaki honorowe, inkrustacje, monety, które są albo były znakami pieniężnymi stanowiącymi środek płatniczy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo w innych państwach, monety przeznaczone na cele kolekcjonerskie i takie, których sprzedaż prowadzi Narodowy Bank Polski chociażby stanowiły części składowe wyrobów z metali szlachetnych, a także surowce, półfabrykanty oraz złom. Ponadto wyłączone od obowiązku spełnienia wymogów oznaczenia lub posiadania świadectwa badania są takie wyroby, których masa części wykonanych ze stopów metali szlachetnych jest mniejsza niż 1 gram w przypadku stopów platyny i złota oraz 5 gram dla stopów srebra.
Wyrób z metalu szlachetnego będący przedmiotem obrotu musi posiadać więc specjalne oznaczenia, bądź świadectwo badania. Nadawane są one przez okręgowe urzędy probiercze. Do badania i oznaczenia cechą probierczą powinny zostać zgłoszone wyroby z metali szlachetnych:
Tak zgłoszone wyroby podlegają badaniu przeprowadzonemu przez właściwy organ administracji probierczej, który na jego podstawie określa zawartość metalu szlachetnego w wyrobie, stwierdza czy zawartość ta odpowiada obowiązującej próbie w drodze decyzji administracyjnej i w przypadku zgodności, potwierdza to umieszczając na wyrobie cechę probierczą, wydając świadectwo badania lub umieszczając znak „MET”.
Świadectwo badania wyrobu wydaje się w określonych prawem sytuacjach, a więc według przedmiotowej ustawy wydaje je się w przypadku:
Podmiot dokonujący obrotu wyrobami z metali szlachetnych ma obowiązek umieszczać uzyskane w wyniku badania cechy probiercze w formie graficznej na tych wyrobach w miejscu widocznym dla klientów.
Natomiast w przypadku, gdy podmiot wprowadza do obrotu wyroby z metali szlachetnych o masie mniejszej niż wskazuje ustawa, to jest on zobowiązany do zapewnienia zgodności prób tych wyrobów z próbami określonymi w przedmiotowej ustawie, przekazać informację o próbach tych wyrobów podmiotowi, któremu udostępnia wyroby w celu używania lub sprzedaży, oznaczyć wyroby znakiem imiennym, chyba że są one oznaczone cechami probierczymi, na podstawie których dopuszczono je do obrotu w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) — stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub w Republice Turcji, a także ma obowiązek umieścić na metce dołączonej do wyrobu informację o próbie oraz o masie części wykonanych z metalu szlachetnego.
Jak już wcześniej wspomniano wyroby z metali szlachetnych oznacza się także znakiem imiennym. Obowiązek jego posiadania ma:
Powyższe podmioty mają także obowiązek zgłoszenia projektu graficznego znaku imiennego oraz jego rejestracji w rejestrze znaków imiennych, który prowadzony jest przez właściwego dyrektora okręgowego urzędu probierczego w systemie informatycznym.
Znak imienny rejestruje się poprzez złożenie wniosku do właściwego dyrektora okręgowego urzędu probierczego, który zawiera:
Natomiast wytwórca wyrobów z metali szlachetnych nie wprowadzający do obrotu wytwarzanych wyrobów może także zgłosić projekt graficzny znaku imiennego do rejestru znaków imiennych. W tym celu we wniosku musi dodatkowo wskazać numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer innego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo.
Przedmiotowa ustawa przewiduje także możliwość zastosowania sankcji w postaci grzywny. Kara taka nakładana jest w szczególności na podmiot, który wprowadza do obrotu lub dokonuje obrotu wyrobami, które nie spełniają określonych w ustawie wymagań. Karze podlega także ten, kto uniemożliwia lub utrudnia organom administracji probierczej wykonywane zadań w zakresie sprawowania nadzoru.
Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe
W przedmiotowej ustawie ustawodawca stworzył regulacje odnoszące się do prowadzenia działalności kantorowej. Wedle definicji ustawowej jest ona regulowaną działalnością gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży. W zakresie definicji wartości dewizowych mieści się także złoto dewizowe i platyna dewizowa, którymi wedle przedmiotowej ustawy jest złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej; złotem dewizowym i platyną dewizową są również przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców.
Ustawa wskazuje także, kto może wykonywać przedmiotową działalność. Wskazuje się, że działalność kantorowa może być wykonywana przez:
Określonym wyżej wymogiem niekaralności objęte zostały również osoby, które kierują wykonywaniem czynności związanych z prowadzeniem działalności kantorowej oraz jej beneficjenci rzeczywiści. Wymaga się także, aby przedsiębiorca uzyskiwał oświadczenie o niekaralności wraz z upływem każdego roku działalności.
Natomiast oprócz wymogu niekaralności, wymaga się także, aby czynności, które są bezpośrednio związane z prowadzeniem działalności, były wykonywane przez osoby, które posiadają fachowe przygotowanie, za które uważa się:
Ponadto, od przedsiębiorcy prowadzącego działalność kantorową, wymaga się aby zapewnił:
Zgodnie z ustawą działalność taka wymaga także wpisu do rejestru działalności kantorowych, który prowadzony jest przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Wpis w rejestrze przedsiębiorca uzyskuje poprzez złożenie pisemnego wniosku, który powinien zawierać:
Ponadto do wniosku dołącza się oświadczenie przedsiębiorcy o treści:
Oświadczam, że:
1) dane zawarte we wniosku o wpis do rejestru są kompletne i zgodne z prawdą;
2) znane mi są i spełniam szczególne warunki wykonywania działalności kantorowej określone w rozdziale 4 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe.
Oświadczam także, że posiadam aktualne zaświadczenia o niekaralności i dokumenty potwierdzające kwalifikacje wymagane przepisami ustawy, o której mowa w pkt 2.
Oświadczenie to powinno także zawierać firmę przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres albo adres zamieszkania, oznaczenie miejsca i datę złożenia oświadczenia oraz podpis osoby uprawnionej do reprezentowania przedsiębiorcy, ze wskazaniem imienia i nazwiska oraz pełnionej funkcji.
Wpisu dokonuje Prezes Narodowego Banku Polskiego w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku wraz z oświadczeniem. Natomiast w sytuacji, kiedy termin ten nie został dochowany, a przy tym od czasu złożenia wniosku upłynęło 14 dni, przedsiębiorca może rozpocząć wykonywanie działalności. Natomiast w przypadku, gdy przedsiębiorca został wezwany do uzupełnienia wniosku, termin ten rozpoczyna bieg od dnia wpływu uzupełnienia wniosku.
Natomiast wykreślenie wpisu z rejestru jest dokonywane przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego na wniosek przedsiębiorcy, po uzyskaniu informacji z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz Krajowego Rejestru Sądowego o wykreśleniu przedsiębiorcy. Ponadto wykreślenie z rejestru dokonywane jest w sytuacji kiedy została wydana decyzja o zakazie wykonywania działalności kantorowej przez przedsiębiorcę lub gdy zawieszona działalność nie została wznowiona, a upłynął już dwuletni termin dozwolonego zawieszenia działalności.
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
Ustawa wprowadza dla podatników dokonujących czynności, których przedmiotem jest złoto, zwolnienia, obniżenia i odliczenia od podatku. Jednak, aby czynność taka kwalifikowała się do zastosowania określonej ulgi podatkowej jej przedmiotem musi być specjalny rodzaj złota, a więc złoto kwalifikowane. Jest to szczególny rodzaj złota, w zakresie którego mieści się:
Ustawa stanowi, że zwolnienie od podatku obejmuje dostawę, wewnątrzwspólnotowe nabycie i import złota inwestycyjnego, w tym również złota inwestycyjnego reprezentowanego przez certyfikaty na złoto asygnowane lub nieasygnowane, lub złota, którym prowadzony jest obrót na rachunkach złota, oraz w szczególności pożyczki w złocie i operacje typu swap w złocie, z którymi wiąże się prawo własności lub roszczenie w odniesieniu do złota inwestycyjnego, a także transakcje dotyczące złota inwestycyjnego związane z kontraktami typu futures i forward, powodujące przeniesienie prawa własności lub roszczenia w odniesieniu do złota inwestycyjnego. Przy czym zwolnienie obejmuje także usługi świadczone przez agentów działających w imieniu i na rzecz innych osób, które pośredniczą w dostawie złota inwestycyjnego dla swojego zleceniodawcy. Stworzono także możliwość rezygnacji z tego zwolnienia. Umożliwiono to podatnikowi, który wytwarza złoto inwestycyjne lub przetwarza złoto innego rodzaju na złoto inwestycyjne, a dostawa jest dokonywana dla innego podatnika. Możliwość rezygnacji dotyczy także podatnika, który w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa dokonuje dostawy złota w celach przemysłowych, a dostawa dotyczy złota inwestycyjnego i jest dokonywana dla innego podatnika. O rezygnacji ze zwolnienia należy zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym podatnik chce ze zwolnienia zrezygnować lub w sytuacji, kiedy zgłaszającym jest podatnik, który rozpoczyna wykonywanie czynności w ciągu roku podatkowego oświadczenie o rezygnacji należy złożyć przed dniem wykonania pierwszej z tych czynności.
Obniżyć swój podatek należny o kwotę podatku naliczonego od nabycia:
ma możliwość podatnik, który wykonuje czynności podlegające zwolnieniu z podatku.
Natomiast odliczenie od kwoty podatku należnego kwoty podatku naliczonego od nabycia, w tym również wewnątrzwspólnotowego, lub importu towarów lub usług, związanych z wytworzeniem lub przetworzeniem tego złota przysługuje podatnikowi zwolnionemu od podatku który wytwarza złoto inwestycyjne lub przetwarza złoto w złoto inwestycyjne
Ponadto ustawa zobowiązuje podatników dokonujących dostaw złota inwestycyjnego do prowadzenia ewidencji zawierającej dane pozwalające na prawidłowe rozliczenie podatku i sporządzenie informacji podsumowującej, w szczególności są to dane dotyczące:
Co więcej ustawa wskazuje, że ewidencja ta powinna jeszcze zawierać dane dotyczące nabywcy, które umożliwiają jego identyfikację.
Podsumowanie
Przytoczone powyżej regulacje prawne określają obowiązki ciążące na podmiotach chcących uczestniczyć w obrocie złotem w Polsce. Przede wszystkim należy zwrócić szczególną uwagę na przedmiot obrotu, a więc wyroby ze złota. Przed wprowadzeniem takich wyrobów do obrotu należy je zgłosić do właściwego okręgowego urzędu probierczego w celu dokonania właściwego badania. Następnie taki wyrób musi zostać prawidłowo oznaczony poprzez nałożenie na niego znaku imiennego oraz oznaczenie właściwą cechą probierczą, bądź dołączenie świadectwa badania w sytuacji kiedy zostało ono wydane. Tylko tak oznaczone wyroby mogą stanowić przedmiot legalnego obrotu w Polsce.
Natomiast w przypadku, gdy prowadzona działalność związana jest ze sprzedażą i kupnem bądź pośredniczeniu w kupnie i sprzedaży złota dewizowego, podmiot wykonujący tę działalność musi uzyskać wpis do rejestru działalności kantorowej oraz spełniać wymogi zawarte w ustawie Prawo dewizowe, a w szczególności wymóg fachowości oraz niekaralności. Jest to niezbędne do legalnego prowadzenia działalności kantorowej w Polsce.
Również w zakresie podatkowym podatnik powinien zwrócić szczególną uwagę, iż wprowadzone ulgi podatkowe dotyczą tylko określonych w ustawie czynności, których przedmiotem może być złoto inwestycyjne, a więc takie, które zostało szczególnie scharakteryzowane w ustawie, a przy tym pamiętać o ewidencjonowaniu podatkowym działalności.
Michał Krakowiak
Prawnik
