Fundacja rodzinna

Fundacja rodzinna

1. Czym jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna jest zupełnie nową instytucją w polskim systemie prawnym. Skierowana jest w szczególności do polskich rodzin. Podstawę jej funkcjonowania stanowi ustawa z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej(dalej „u.f.r.”), która ostatecznie weszła w życie w dniu 22 maja 2023 roku. Fundacja ta jest instrumentem sukcesyjnym stanowiącym ochronę majątku rodzinnego, co wynika z art. 2 ww. ustawy. Wskazuje on, że fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu:

  1. gromadzenia mienia;
  2. zarządzania mieniem w interesie beneficjentów;
  3. spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

W celu wykonania powyższego ustawa nakłada na fundatora obowiązek określenia w statucie szczegółowego celu, który fundacja rodzinna będzie realizować.

Wskazane wyżej świadczenie, wedle definicji zawartej w u.f.r., jest to przeniesienie na beneficjenta lub oddanie mu do korzystania przez fundację rodzinną składników majątkowych, w zakresie których mieszczą się środki pieniężne, rzeczy lub prawa. Zaznaczono także, że przedmiotowa fundacja może ponosić koszty utrzymania lub kształcenia beneficjenta w przypadku gdy jest on osobą fizyczną oraz wspierać działalność pożytku publicznego w przypadku, gdy beneficjentem jest organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Poza działalnością skierowaną na rzecz beneficjentów przepisy u.f.r. przewidziały także możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację rodzinną. Jest ona ograniczona zakresem prowadzenia tej działalności bowiem ustawa wskazuje wprost obszary jej prowadzenia. Wedle art. 5 u.f.r. działalność gospodarcza może być wykonywana w zakresie:

  1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
  2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
  3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
  4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
  5. udzielania pożyczek:

      a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,

      b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,

      c) beneficjentom;

  1. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
  2. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
  3. gospodarki leśnej.

Przy czym działalność gospodarcza w obszarze określonym w pkt. 7 i 8 może być prowadzona w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym, natomiast w zakresie pkt. 1 nie mieszczą się prawa wynikające z przystąpienia i uczestnictwa w podmiotach określonych w pkt. 3 oraz składniki mienia określone w pkt. 4.

 

2. Fundator i Beneficjenci.

2.1 Fundator.

Fundatorem może być osoba fizyczna posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych, która złożyła oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim lub testamencie. Co do zasady może być więcej niż jeden fundator, chyba, że fundacja rodzinna została ustanowiona w testamencie, wtedy obligatoryjnie występuje jeden fundator.

W sytuacji gdy występuje więcej niż jeden fundator to wykonują oni prawa i obowiązki wspólnie, natomiast zmiana beneficjenta lub zmiana jego uprawnień może być dokonana za zgodą pozostałych fundatorów. Statut może przewidywać inne postanowienia w zakresie sposobu wykonywania prawa i obowiązków fundatora oraz zmiany beneficjenta lub jego uprawnień.

Należy także wskazać, że uprawnienia fundatora są niezbywalne, a wykonywanie swoich uprawnień może powierzyć innej osobie. Fakt powierzenia oraz jego zakres musi zostać zawarty w statucie.

Fundator, jak wspomniano już wyżej, określa szczegółowy cel działalności fundacji rodzinnej, może powoływać członków do organów fundacji oraz kierować do tych organów uwagi, opinie lub zalecenia dotyczące jej działalności.

 

2.2 Beneficjenci.

Beneficjentami mogą być osoby fizyczne jak również organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego, które zgodnie ze statutem mogą otrzymywać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie w związku z jej rozwiązaniem. Beneficjentem może być także fundator.

Każdy beneficjent wpisywany jest na listę beneficjentów. Zawiera ona dane osobowe tj. imię i nazwisko, adres zamieszkania, numer identyfikacji podatkowej oraz pozostałe dane niezbędne do realizacji przyznanego świadczenia. Ponadto lista ta zawiera także informacje o przysługujących beneficjentowi uprawnieniach.

Prawa i obowiązki beneficjenta są niezbywalne. Natomiast możliwe jest zrzeczenie się przez beneficjenta przynależnych mu uprawnień. Może tego dokonać w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. W sytuacji, gdy beneficjent dokona zrzeczenia się wszystkich swoich uprawnień traci on również status beneficjenta.

Podobnie jak fundator może on także kierować uwagi, opinie lub zalecenia dotyczące działalności fundacji rodzinnej do jej organów.

Wszyscy beneficjenci tworzą zgromadzenie beneficjentów, które jest jednym z organów fundacji rodzinnej. Zostanie on opisany w dalszej części artykułu.

 

3. Powstanie fundacji rodzinnej.

Do powstania fundacji rodzinnej wymagane jest wykonanie, określonych w art. 21 u.f.r., czynności. Wymienia się w nim:

  1. złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
  2. ustalenie statutu;
  3. sporządzenie spisu mienia;
  4. ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
  5. wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie;
  6. wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

 

3.1 Akt założycielski i testament

Pierwszym i można powiedzieć najważniejszym z nich jest złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim lub testamencie. Muszą one zostać sporządzone w formie aktu notarialnego. 

Z chwilą gdy zostanie sporządzony akt założycielski lub nastąpi ogłoszenie testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji. Status ten utrzymuje się do momentu, kiedy fundacja rodzinna zostanie wpisana do rejestru fundacji rodzinnych.

Reprezentantem fundacji rodzinnej w organizacji jest fundator lub powołany przez niego pełnomocnik, a jeśli ustawa tak stanowi to rolę tę pełni także zarząd.

Fundacja rodzinna w organizacji może zarządzać swoim majątkiem we własnym imieniu oraz zapewniać jego ochronę. W szczególności nabywa ona prawa, w tym własność nieruchomości oraz inne prawa rzeczowe, zaciąga zobowiązania oraz może pozywać i być pozywana.

 

3.2 Statut oraz spis mienia

Kolejnym krokiem potrzebnym do powstania fundacji rodzinnej jest sporządzenie statutu oraz spisu mienia fundacji rodzinnej.

Statut sporządza się w formie aktu notarialnego, natomiast spis mienia w formie pisemnej.

Elementy konieczne, które musi zawierać statut zostały określone w art. 26 ust. 2 u.f.r., natomiast jego elementy fakultatywne zostały wskazane w art. 26 ust. 3 u.f.r.

Do elementów obligatoryjnych zalicza się:

  1. nazwę fundacji rodzinnej;
  2. siedzibę fundacji rodzinnej;
  3. szczegółowy cel fundacji rodzinnej;
  4. beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień;
  5. zasady prowadzenia listy beneficjentów;
  6. zasady, w tym szczegółowy tryb, zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta;
  7. czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony;
  8. wartość funduszu założycielskiego;
  9. zasady powoływania i odwoływania oraz uprawnienia i obowiązki członków organów fundacji rodzinnej, a także zasady reprezentacji fundacji rodzinnej przez zarząd albo przez inne organy fundacji rodzinnej w przypadkach wskazanych w ustawie;
  10. podmiot uprawniony do zatwierdzenia czynności zarządu fundacji rodzinnej w organizacji;
  11. co najmniej jednego beneficjenta uprawnionego do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów;
  12. zasady zmiany statutu;
  13. przeznaczenie mienia fundacji rodzinnej po jej rozwiązaniu, w tym określenie beneficjenta uprawnionego do mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Natomiast fakultatywnie w statucie można określić także m.in. zasady współpracy i współdziałania organów fundacji, szczegółowe okoliczności jej rozwiązania, wytyczne wskazujące sposób inwestowania majątku fundacji, albo przewidywać utworzenie jednostki lub jednostek terenowych. 

W spisie mienia wskazuje się natomiast prawa majątkowe, które zostały wniesione przez fundatora lub inne osoby. Określa się w nim osobę wnoszącego prawo majątkowe, rodzaj tego prawa oraz wartość każdego z wniesionych składników mienia, w wysokości według stanu i cen z chwili wniesienia, ponadto określa się w spisie także wartość podatkową każdego prawa oraz proporcję wniesionego mienia do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez nią samą do celów podatku dochodowego od osób fizycznych.

Fundator ma obowiązek sporządzenia spisu mienia, które wniósł na pokrycie funduszu założycielskiego, natomiast zarząd pilnuje, aby dane w nim zawarte były aktualne, ewentualnie aktualizuje spis jeśli jest taka potrzeba.

 

3.3 Organy fundacji rodzinnej

Do organów fundacji rodzinnej zalicza się:

    1. zarząd;
    2. radę nadzorczą;
    3. zgromadzenie beneficjentów.

Posiedzenia członków organów zwołuje ich przewodniczący. Odbywają się one w lokalu fundacji rodzinnej lub w innym miejscu określonym przez statut lub za zgodą wszystkich członków danego organu. Członkowie mogą również brać w nich udział przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej.

Organy te podejmują uchwały bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy jego członków, chyba, że statut wskazuje inaczej. W zakresie kworum można przewidzieć w statucie bardziej surowe warunki niż określono w ustawie. Podjęta w ten sposób uchwała jest ważna, jeśli wszyscy członkowie danego organu zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu lub o głosowaniu. Głosowania co do zasady są jawne, natomiast ustawa przewiduje możliwość przeprowadzenia go w sposób tajny w sytuacji gdy przedmiotem głosowania jest wybór, wniosek o odwołanie członka organu lub pociągnięcie go do odpowiedzialności, a także w sprawach osobowych. Ponadto głosowanie tajne można zarządzić na wniosek minimum jednego członka organu biorącego udział w głosowaniu.

Uchwały są protokołowane. Protokół zawiera liczbę członków organu biorących udział w głosowaniu, treść podejmowanych uchwał oraz wynik głosowania. Ustawa przewiduje, ze protokół z posiedzenia powinien być podpisany co najmniej przez członka organu, który prowadził posiedzenie oraz osobę sporządzającą protokół.

W sytuacji ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie, fundator wskazuje w nim także osobę lub osoby, które mają być powołane na członków pierwszego zarządu oraz może powołać osobę lub osoby, które mają być powołane na członków pierwszej rady nadzorczej.

Członkowie zarządu oraz rady nadzorczej za wykonywanie swoich obowiązków mogą otrzymywać wynagrodzenie jeśli umówiono się w sprawie jego wysokości. Jeśli tego nie uczyniono wynagrodzenie nie przysługuje. Zwracane są natomiast poniesione koszty związane z udziałem w pracach zarządu.

 

3.3.1 Zarząd fundacji rodzinnej.

Zarząd składa się z co najmniej jednego członka, który jest osobą fizyczną posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych. Natomiast nie może nim być osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa, które zostały określone w art. 228-231 oraz w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII ustawy Kodeks karny, chyba, że od czasu uprawomocnienia się wyroku upłynęło 5 lat lub nastąpiło zatarcie skazania. Z zakazu tego może zwolnić także Sąd na wniosek złożony przez skazanego w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku oraz tylko jeśli przestępstwo zostało popełnione nieumyślnie.

Co do zasady członek zarządu może być powołany na trzyletnią kadencję z prawem do ponownych wyborów. Okres kadencji może zostać określony inaczej w statucie. Powołania dokonuje fundator lub w przypadku jego śmierci rada nadzorcza, jeśli została powołana. Natomiast w sytuacji śmierci fundatora oraz braku rady nadzorczej, uprawnienie to przypada zgromadzeniu beneficjentów.

Mandat członka wygasa w sytuacji gdy upłynie kadencja na jaką został on powołany, w przypadku odwołania, które może nastąpić w każdym czasie, lub śmierci, a także na skutek złożenia rezygnacji z pełnienia funkcji, do której stosuje się przepisy o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie. Kwestie te mogą zostać uregulowane w sposób odmienny w statucie, a w szczególności ograniczone do ważnych powodów może zostać prawo odwołania członka zarządu.

Ustawa zobowiązuje członków zarządu do postępowania w sposób lojalny wobec fundacji oraz dokładania należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków. Ponadto członkowie muszę zachowywać w poufności informacje, które uzyskali w związku z pełnioną funkcją, nawet po wygaśnięci mandatu. 

Ustawa określa zadania jakie ma pełnić zarząd. Należy do nich:

  1. prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej;
  2. realizacja celów fundacji rodzinnej określonych w statucie;
  3. podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej;
  4. tworzenie, prowadzenie i aktualizowanie listy beneficjentów zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami zawartymi w statucie;
  5. informowanie beneficjenta o przysługującym mu świadczeniu;
  6. spełnianie świadczenia przysługującego beneficjentowi.

Zarząd powinien także raz do roku przeglądać dane osobowe beneficjentów w zakresie ich imion i nazwisk, przynależnych im uprawnień oraz pozostałych danych niezbędnych do realizacji świadczeń na rzecz beneficjentów. Przegląd wykonuje się w celu ustalenia niezbędności ich dalszego przechowywania. Jeśli powyższe dane stają się zbędne to zarząd powinien je niezwłocznie usunąć.

Jednym z podstawowych zadań zarządu jest prowadzenie spraw fundacji rodzinnej i reprezentowanie jej. W przypadku braku odmiennych postanowień statutowych oraz występowania wieloosobowego składu zarządu to jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw fundacji rodzinnej. Natomiast prawo do reprezentowania fundacji rodzinnej dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, a w przypadku gdy zarząd jest wieloosobowy to, co do zasady, fundacja rodzinna reprezentowana jest przez dwóch członków zarządu działających łącznie. Ponadto składanie oświadczeń oraz doręczanie pism fundacji rodzinnej może być dokonywane wobec jednego członka zarządu. Należy także wskazać, że prawa tego nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Statut może odmiennie określić sposób reprezentacji.

 

3.3.2 Rada nadzorcza.

Rada nadzorcza jest kolejnym organem występującym w fundacji rodzinnej, ma charakter fakultatywny, chyba, że liczba beneficjentów przekracza dwadzieścia pięć osób – wtedy rada nadzorcza staja się obligatoryjna. Powołuje ją fundator.

Członek rady nadzorczej co do zasady powoływany jest na pięcioletnią kadencję z prawem wyboru do kolejnych kadencji. W statucie można określić w inny sposób jej okres. Powoływani są oni przez fundatora, a w przypadku jego śmierci uprawnienie to przechodzi na zgromadzenie beneficjentów. Podobnie jak w przypadku członka zarządu, także członek rady nadzorczej musi być osobą fizyczną posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie może być skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w art. 228-231 oraz w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII ustawy Kodeks karny.

Tak samo jak w przypadku członków zarządu ukształtowano również zasady wygaśnięcia mandatu członka rady nadzorczej.

Należy także zaznaczyć, że członek rady nadzorczej nie może być jednocześnie członkiem zarządu.

Do zadań rady nadzorczej należy w szczególności pełnienie funkcji nadzorczej nad działaniami zarządu w zakresie przestrzegania prawa i postanowień statutowych. Ustawa przewiduje możliwość rozszerzenia uprawnień rady nadzorczej w statucie. W szczególności można postanowić, że zarząd jest zobowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej do dokonania określonych czynności.

Członkowie rady nadzorczej są także zobowiązani do wykonywania swoich zadań z należytą starannością, działać lojalnie wobec fundacji rodzinnej oraz zachowywać w poufności informacje uzyskane w wyniku realizacji swoich obowiązków.

 

3.3.3. Zgromadzenie beneficjentów.

Zgromadzenie beneficjentów ustanawiane jest przez fundatora w statucie. Należą do niego beneficjenci, którzy otrzymali statutowe uprawnienie do uczestnictwa w nim. Ustawa zobowiązuje członków zgromadzenia do dokładania należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków.

Ustawa przewiduje, że uchwały zgromadzenia beneficjentów wymagają następujące czynności:

  1. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy;
  2. udzielenie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków;
  3. podział lub pokrycie wyniku finansowego netto;
  4. wybór firmy audytorskiej, w przypadku gdy sprawozdanie finansowe, zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2023 r. poz. 120 i 295), podlega badaniu;
  5. inne sprawy wymienione w ustawie lub statucie.

W przypadku braku odmiennych postanowień statutowych, zgromadzenie beneficjentów zwoływane jest przez zarząd. Natomiast istnieją wyjątki od tej reguły, bowiem w sytuacji śmierci fundatora, braku rady nadzorczej lub w przypadku, gdy fundator nie ma prawa powoływania zarządu, zgromadzenie zwołać może także:

- członek zarządu, który chce złożyć swoją rezygnację z pełnienia funkcji, a w wyniku tego żaden mandat członkowski nie będzie obsadzony;

- każdy z beneficjentów, jeżeli w wyniku śmierci członka zarządu żaden mandat członkowski nie byłby obsadzony.

Ponadto ustawa przewiduje, iż w statucie można określić okoliczności, w których beneficjenci mogą żądać zwołania zgromadzenia beneficjentów przez zarząd, przy czym w takim żądaniu określa się także proponowany porządek obrad. W sytuacji, gdy w ciągu dwóch tygodni od dnia przedstawienia zarządowi żądania nie zostanie zwołane zgromadzenie beneficjentów zgodne z przedstawionym porządkiem obrad, sąd rejestrowy po uprzednim wezwaniu zarządu do złożenia wyjaśnień, może upoważnić do zwołania zgromadzenia beneficjentów występującego z żądaniem beneficjenta. Sąd w tym przypadku wyznacza także przewodniczącego zgromadzenia.

Co do zasady zgromadzenie beneficjentów jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanych na nim głosów, natomiast statut może przewidywać tę kwestię w sposób odmienny. Wyjątkiem od powyższego jest sytuacja, gdy zgromadzenie beneficjentów podejmuje uchwałę o powołaniu albo odwołaniu członka zarządu lub rady nadzorczej, bowiem w takim posiedzeniu lub głosowaniu musi uczestniczyć co najmniej połowa jego członków.

Beneficjent może uczestniczyć w zgromadzeniu beneficjentów oraz wykonywać swoje prawo głosu osobiście, jak również przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo w takim wypadku powinno zostać udzielone w formie dokumentowej pod rygorem nieważności. Jego kopię należy dołączyć do protokołu z posiedzenia zgromadzenia. Ciężar podjęcia działań służących identyfikacji beneficjenta oraz pełnomocnika w zakresie weryfikacji ważności pełnomocnictwa spoczywa na zarządzie.

 

3.4. Fundusz założycielski

Do powstania fundacji rodzinnej niezbędne, jest także wniesienie funduszu założycielskiego przez fundatora.

Minimalna wysokość funduszu założycielskiego została określona w ustawie i wynosi ona minimum 100 tys. złotych. Sposób jego wniesienia jest dwojaki i uzależnione jest to od sposobu ustanowienia fundacji rodzinnej. W sytuacji gdy owa fundacja rodzinna powstaje na podstawie aktu założycielskiego to fundusz musi zostać wniesiony przez fundatora przed wpisaniem podmiotu do rejestru fundacji rodzinnych, natomiast w sytuacji, gdy fundacja rodzinna zostaje ustanowiona w testamencie, to fundusz musi zostać wniesiony w ciągu dwóch lat od wpisu fundacji rodzinnej do właściwego rejestru. W tym przypadku, do wniosku o rejestrację fundacji rodzinnej w rejestrze członkowie zarządu składają oświadczenie o tym, że fundusz faktycznie zostanie wniesiony w ustawowym terminie.

 

3.5. Wpis fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnej.

Zwieńczeniem procesu powstania fundacji rodzinnej jest jej wpis do rejestru fundacji rodzinnych. Jest to obowiązek nałożony przez ustawę w art. 110 u.f.r.

W sytuacji, gdy fundacja rodzinna została ustanowiona w akcie założycielskim, obowiązek jej zgłoszenia do rejestru został nałożony na fundatora, natomiast w sytuacji ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie, obowiązek ten został nałożony na zarząd fundacji, którego wszyscy członkowie muszę takie zgłoszenie podpisać.

Zgłoszenie fundacji rodzinnej do rejestru jest wnioskiem o wpis do tego rejestru. Dokonuje się go na formularzu urzędowym i podlega obowiązkowi uiszczenia opłaty w kwocie 500,00 zł. Wniosek ten zawiera:

  1. nazwę fundacji rodzinnej, jej siedzibę i adres;
  2. wysokość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej;
  3. imiona i nazwiska, numery PESEL członków zarządu, a w przypadku braku obowiązku posiadania takiego numeru - datę urodzenia, oraz ich adresy do doręczeń, a także sposób reprezentowania fundacji rodzinnej;
  4. imiona i nazwiska, numery PESEL członków rady nadzorczej, a w przypadku braku obowiązku posiadania takiego numeru - datę urodzenia, oraz ich adresy do doręczeń, jeśli w fundacji rodzinnej ustanawia się radę nadzorczą;
  5. imiona i nazwiska, numery PESEL beneficjentów będących osobami fizycznymi wchodzącymi w skład zgromadzenia beneficjentów, a w przypadku braku obowiązku posiadania takiego numeru - datę urodzenia, oraz ich adresy do doręczeń, a w przypadku gdy beneficjentem jest podmiot inny niż osoba fizyczna - nazwę lub firmę oraz numer identyfikacyjny REGON, a jeżeli podmiot ten jest zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym - także jego numer w tym rejestrze;
  6. imię i nazwisko oraz adres do doręczeń fundatora, jeżeli fundator jest uprawniony do powołania zarządu;
  7. czas trwania fundacji rodzinnej, jeżeli jest oznaczony.

Wzór urzędowego formularza został określony przez Ministra Sprawiedliwości w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do rejestru fundacji rodzinnych oraz sposobu i miejsca ich udostępniania z dnia 18 maja 2023 roku.

Ponadto do zgłoszenia dołączyć należy:

  1. akt założycielski fundacji rodzinnej albo protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu, w którym ustanowiono fundację rodzinną;
  2. statut fundacji rodzinnej;
  3. oświadczenie fundatora o wniesieniu mienia na pokrycie funduszu założycielskiego w kwocie określonej w statucie, a w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie - oświadczenie członków zarządu, że fundusz założycielski zostanie wniesiony w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych;
  4. dowód ustanowienia organów fundacji rodzinnej, z wyszczególnieniem ich składu osobowego, jeżeli skład organów fundacji rodzinnej nie wynika z jej statutu oraz zgody na pełnienie funkcji członka organu fundacji rodzinnej.

Wpis fundacji rodzinnej do rejestru następuje w momencie zamieszczenia danych w rejestrze.

 

4. Rozwiązanie fundacji rodzinnej.

4.1. Rozwiązanie fundacji rodzinnej w organizacji.

Rozwiązanie fundacji rodzinnej w organizacji następuje w sytuacji gdy:

  1. nie zgłoszono fundacji rodzinnej do rejestru w terminie sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu założycielskiego lub ogłoszenia testamentu lub
  2. postanowienie sądu rejestrowego o odmowie zarejestrowania fundacji rodzinnej stało się prawomocne.

W przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej w organizacji, dane które są przetwarzane przez fundacje muszą zostać niezwłocznie usunięte. Dokonuje tego zarząd lub likwidator.

Natomiast w przypadku gdy spełnione zostanie powyższe, a fundacja rodzinna w organizacji nie jest w stanie niezwłocznie zaspokoić beneficjentów oraz osób trzecich zarząd dokonuje likwidacji tej fundacji. Wybór likwidatora lub likwidatorów należy do fundatora, zgromadzenia beneficjentów lub sądu rejestrowego jeśli fundacja rodzinna w organizacji nie ma zarządu. 

Ostatecznie fundacja rodzinna w organizacji ulega rozwiązaniu z dniem zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego przez zgromadzenie beneficjentów.

Do likwidacji fundacji rodzinnej w organizacji stosuje się przepisy o likwidacji fundacji rodzinnej.

 

4.2 Rozwiązanie fundacji rodzinnej.

Rozwiązanie fundacji rodzinnej następuje w sytuacji, gdy:

  1. zaszły okoliczności wskazane w statucie, w szczególności upłynął okres, na jaki fundacja rodzinna została powołana, zrealizowany został cel fundacji rodzinnej, brak jest możliwości dalszej realizacji celu fundacji rodzinnej lub jego realizacja wiąże się z nadmiernymi trudnościami, a usunięcie przeszkód nie może nastąpić bez konieczności poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów - rozwiązanie następuje na podstawie uchwały zarządu;
  2. jest zarządzana w sposób oczywiście sprzeczny z jej celem lub interesami beneficjentów – w tym przypadku sąd może wezwać zarząd fundacji rodzinnej do usunięcia naruszeń wyznaczając w tym celu odpowiedni termin pod rygorem zastosowania grzywny przewidzianej przepisami ustawy – Kodeks postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych;
  3. z innych ważnych powodów kontynuowanie działalności fundacji rodzinnej jest niecelowe – rozwiązanie następuje na podstawie jednomyślnej uchwały zgromadzenia beneficjentów
  4. zakończone zostało postępowanie upadłościowe fundacji rodzinnej prowadzącej działalność gospodarczą;
  5. zaszły okoliczności umożliwiające wszczęcie przez sąd rejestrowy postępowania o rozwiązanie fundacji rodzinnej wpisanej do rejestru fundacji rodzinnych bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.

Ponadto o rozwiązaniu fundacji w przypadkach określonych w pkt. 1-3 może orzec sąd rejestrowy na wniosek beneficjenta albo z urzędu po przeprowadzeniu rozprawy(następuje to w szczególności, kiedy naruszenia nie zostaną usunięte przez zarząd w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy, pomimo zastosowania grzywny).

Należy także wskazać, że w sytuacji, gdy do rozwiązania fundacji rodzinnej wymagana jest zgoda beneficjentów, wyrażenie zgody przez małoletniego beneficjenta wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego.

Rozwiązanie fundacji rodzinnej następuje po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, z chwilą wykreślenia fundacji z rejestru fundacji rodzinnych.

 

4.2.1 Rozwiązanie fundacji rodzinnej bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego

Jak wskazano powyżej, rozwiązanie fundacji rodzinnej następuje po przeprowadzeniu likwidacji, jednak u.f.r. przewiduje możliwość jej rozwiązania bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.

Postępowanie o rozwiązanie fundacji rodzinnej wpisanej do rejestru fundacji rodzinnych bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego może z urzędu wszcząć sąd rejestrowy w sytuacji gdy:

  1. oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości albo umarzając postępowanie upadłościowe fundacji rodzinnej wykonującej działalność gospodarczą, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do jej rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;
  2. oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości albo umorzono postępowanie upadłościowe fundacji rodzinnej wykonującej działalność gospodarczą z tego powodu, że jej majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
  3. wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego albo jego umorzeniu;
  4. mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za dwa kolejne lata obrotowe;
  5. mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie zostały złożone wniosek o wpis do rejestru fundacji rodzinnej lub dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe;
  6. nie został wniesiony fundusz założycielski w terminie dwóch lat od wpisania do rejestru fundacji rodzinnych ‒ w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie.

W trakcie przedmiotowego postępowania sąd rejestrowy bada czy fundacja rodzinna posiada majątek zbywalny oraz czy faktycznie prowadzi działalność. W tym celu sąd zawiadamia fundację rodzinną o wszczęciu postępowania wzywając ją w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do wykazania, iż fundacja ta faktycznie prowadzi działalność i faktycznie posiada majątek wraz ze wskazaniem jego składników, a w zakresie wskazanym w powyższym pkt. 6 do wykazania, że wniesiony został fundusz założycielski.

Ponadto wszczęcie przedmiotowego postępowania sąd rejestrowy ogłasza w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a nawet może je opublikować w dzienniku, czasopiśmie lub podać je do publicznej wiadomości w inny sposób jaki sąd uzna za odpowiedni. Jeśli fundacja rodzinna nie ma organu uprawnionego do reprezentacji lub aktualnego adresu to ogłoszenie zastępuje zawiadomienie o wszczęciu postępowania o rozwiązanie fundacji rodzinnej bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.

Wyżej wymienione ogłoszenie zawiera:

  1. nazwę sądu rejestrowego prowadzącego postępowanie, nazwę fundacji rodzinnej, numer w rejestrze fundacji rodzinnych, ostatni ujawniony w rejestrze fundacji rodzinnych adres i siedzibę oraz informację o celu prowadzonego postępowania;
  2. wezwanie skierowane do wszystkich osób, których uzasadniony interes mógłby sprzeciwiać się rozwiązaniu fundacji rodzinnej bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i jej wykreśleniu z rejestru fundacji rodzinnych, do zgłaszania okoliczności przemawiających przeciwko takiemu rozwiązaniu w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia;
  3. pouczenie, że w przypadku stwierdzenia, że fundacja rodzinna nie posiada zbywalnego majątku i faktycznie nie prowadzi działalności, sąd rejestrowy może orzec o jej rozwiązaniu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i zarządzić jej wykreślenie z rejestru fundacji rodzinnych.

W toku prowadzonego postępowania sąd rejestrowy może zwrócić się do organów podatkowych, organów prowadzących rejestry i ewidencje publiczne lub innych organów administracji publicznej oraz do organizacji społecznych o wskazanie niezbędnych informacji do ustalenia czy fundacja rodzinna posiada majątek zbywalny oraz czy faktycznie prowadzi działalność.

Sąd rejestrowy orzeka o rozwiązaniu fundacji rodzinnej bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego oraz zarządzi wykreślenie fundacji rodzinnej z rejestru w sytuacji gdy ustali, iż fundacja ta nie posiada zbywalnego majątku, nie prowadzi działalności lub w terminie dwóch lat od wpisania jej do rejestru fundacji rodzinnych nie został wniesiony fundusz założycielski fundacji rodzinnej ustanowionej w testamencie. Orzeczenie to może zostać wydane także w przypadku istnienia niezaspokojonych zobowiązań ciążących na fundacji rodzinnej lub nieściągalnych wierzytelności. Ponadto orzeczenie to ogłasza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Natomiast postępowanie o rozwiązanie fundacji rodzinnej bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego umarza się w przypadku ustalenia, że:

  1. fundacja rodzinna posiada zbywalny majątek lub faktycznie prowadzi działalność lub
  2. został wniesiony fundusz założycielski fundacji rodzinnej ustanowionej w testamencie, lub
  3. zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko jej rozwiązaniu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w tym w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela.

 

4.2.2. Rozwiązanie fundacji rodzinnej po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego

W sytuacji gdy prowadzone jest postępowanie upadłościowe fundacji rodzinnej prowadzącej działalność gospodarczą rozwiązanie jej może nastąpić po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia fundacji rodzinnej z rejestru fundacji rodzinnych, które następuje na wniosek syndyka.

Likwidatorzy lub syndyk zawiadamiają właściwy urząd skarbowy o rozwiązaniu fundacji rodzinnej przekazując mu odpis sprawozdania likwidacyjnego. Ponadto zawiadamia się także inne organy i instytucje określone w odrębnych przepisach, a sprawozdanie likwidacyjne przekazuje się tym podmiotom w przypadku zgłoszenia takiego żądania.

Natomiast jeśli postępowanie upadłościowe zakończyło się w wyniku zaspokojenia wszystkich wierzycieli w całości albo zatwierdzenia układu albo gdy postępowanie upadłościowe zostało uchylone lub umorzone fundacja rodzinna nie ulega rozwiązaniu.

 

 

Michał Krakowiak

                                                                                                                                   Prawnik