Własność intelektualna stanowi unikatowy i doniosły społeczno-gospodarczy wytwór pracy twórczej człowieka. Wszystko co stworzy człowiek przy użyciu swojego intelektu, a co posiada pewne cechy nowości stanowi własność intelektualną podlegającą ochronie prawnej. Zasadniczym celem prawa własności intelektualnej jest zapewnienie twórcom wyłącznego prawa do korzystania i czerpania korzyści ze stworzonego dzieła.
Z prawnego punktu widzenia własność intelektualna, a w zasadzie „prawo własności intelektualnej” dzieli się na:
W niniejszym artykule szczegółowa uwaga zostanie poświęcona różnicom pomiędzy autorskimi prawami osobistymi a majątkowymi oraz sposobie ich ochrony prawnej.
Autorskie prawa osobiste zostały uregulowane w art. 16 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 1994 r., nr 24, poz. 83, dalej cytowana jako ustawa o prawie autorskim). Ich zasadniczym celem jest nieograniczona w czasie i niezbywalna ochrona więzi twórcy z utworem (stworzoną własnością intelektualną). Jakiekolwiek próby ograniczenia lub pozbawienia autorskich praw osobistych będą, co do zasady nieważne z prawnego punktu widzenia. Zgodnie z przytoczonym przepisem do autorskich prawa osobistych zalicza się prawo do:
Analizując przytoczne uprawnienia, można stwierdzić, iż osobiste prawa autorskie chronią m.in. godność, wizerunek oraz dobre imię twórcy, które to dobra stanowią swego rodzaju łącznik między twórcą a dziełem. Stanowią swego rodzaju dobra osobiste przysługujące tylko i wyłącznie twórcy.
Autorskie prawa majątkowe zostały uregulowane w art. 17 ustawy o prawie autorskim. Zgodnie z przytoczonym przepisem „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu". Tym samym, autorskie prawa majątkowe stanowią uprawnienie majątkowe na wzór prawa własności, a co za tym idzie, tylko i wyłącznie twórca dzieła ma prawo do decydowania o korzystaniu ze swojego prawa własności, w szczególności decydowania o utrwalaniu, zwielokrotnianiu, rozpowszechnianiu oraz obrotu oryginałem lub kopią utworu (dzieła), itd.
Konieczność ochrony własności intelektualnej został dostrzeżona już w pierwszych aktach międzynarodowych, w tym m.in. Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej z 1883 r., Konwencji berneńskiej z 1886 r. o ochronie dzieł literackich i artystycznych z 1886 r., czy w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r. gdzie w art. 27. ust. 2. stwierdzono, iż „Każdy człowiek ma prawo do ochrony moralnych i materialnych korzyści wynikających z jakiejkolwiek jego działalności naukowej, literackiej lub artystycznej”. Powyższe akty międzynarodowe były w głównej mierze zainicjowane rosnącą świadomością w zakresie korzyści niesionych przez twórczą działalność człowieka. Już wtedy dostrzegano, iż rozwój własności intelektualnej niesie za sobą rozwój i dobrobyt ludzkości, przyczynia się do innowacji, wzrostu gospodarczego oraz powstania nowych miejsc pracy.
Ustawa o prawie autorskim gwarantuje twórcom, w zależności od naruszenia, różne środki ochrony własności intelektualnej.
W przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych, na mocy art. 79 ustawy o prawach autorskich twórca może żądać od osoby, która dopuściła się naruszenia m.in.:
Natomiast, w przypadku naruszenia autorskich praw osobistych na mocy art. 78 ustawy o prawach autorskich twórca może żądać od osoby, która dopuściła się naruszenia:
Oprócz powyższych form ochrony prawnej ustawa o prawie autorskim przewiduje również inne sankcje za naruszenie zarówno majątkowych jak i osobistych praw autorskich w tym m.in. sankcje karne.
Mając na uwadze zawiłość prawa autorskiego oraz rynek własności intelektualnej, warto jest korzystać z usług wyspecjalizowanej kancelarii z zakresu prawa autorskiego. Wybierając odpowiednią kancelarię, istotne jest, aby kancelaria prawa autorskiego dysponowała prawnikami nie tylko wykształconymi w zakresie ochrony własności intelektualnej, lecz również prawnikami rozumiejącymi istotę twórczej działalności intelektualnej. Kancelaria Jedliński Bierecki i Wspólnicy dostrzegając unikatowość oraz doniosłe znaczenie ekonomiczno-gospodarcze własności intelektualnej w ramach świadczonych usług oferuje Twórcom kompleksową obsługę prawną na terenie całej Polski ze szczególnym uwzględnieniem okolic Warszawy oraz Gdyni. Kompleksową ofertę kancelarii w zakresie świadczonej twórcom pomocy prawnej można znaleźć klikając następujący link: https://krpj.pl/specjalizacja/wlasnosc-intelektualna-i-prawa-autorskie/.
Wiktor Witkowski
Radca prawny
Photo by Markus Winkler on Unsplash
